Prodi: Europa nuk mund të qeveriset me unanimitet

Romano Prodi konsiderohet si një nga baballarët e euros dhe është një mbështetës i vendosur i zgjerimit të Bashkimit Evropian. Ish-presidenti i Komisionit Evropian u kërkon liderëve të BE-së guxim për t’u përballur me sfidat e reja gjeopolitike dhe shëndetësore, nga Brexit te Covid, të cilat kanë prishur axhendën në Bruksel. Alberto De Filippis foli për këtë me ish-kryeministrin italian, i cili sapo ka botuar librin e tij të ri, “L’Europa”, në të cilin ai tregon historinë e projektit evropian, që nga lindja e tij deri në ditët e sotme, përmes njëqind imazheve domethënëse.

Intervistë e EuroNews, 10 dhjetor 2021

Ju ishit në krye të Unionit dhe gjithmonë ndër promotorët e projektit europian. Tani jeni kritik: ju kritikoni, për shembull, konceptin e unanimitetit në proceset vendimmarrëse të komunitetit, duke deklaruar se asnjë sistem demokratik nuk mund të funksionojë në këtë mënyrë. A nuk funksionon më atëherë Unioni ashtu siç është?

Unanimitetin e kam konsideruar gjithmonë një fatkeqsi. Unë konfirmoj se me unanimitet nuk është më e mundur të qeverisësh. Nuk mund të durojmë më të mos kemi një politikë të jashtme, që Turqia dhe Rusia të sundojnë në Libi, të mos dimë çfarë vendimesh të marrim sepse duhet t’i marrim të gjitha njëzëri, që nga lufta në Irak e në vazhdim. Jam i bindur se disa vende evropiane po e kuptojnë këtë aspekt dhe, nëse do të krijohej një lidhje e parë për këtë me Gjermaninë, Francën, Italinë dhe Spanjën, do të kishte një bërthamë që më në fund mund të bëjë hapin përpara në politikën evropiane.

Evropa shpesh akuzohet se është një gjigant me këmbë prej argjile. Si mendoni se po trajtohet dosja e Ukrainës, problemi i kufirit me Bjellorusinë dhe problemi i furnizimit me gaz nga Rusia? Dhe si po ndërveprojmë me konkurrentë të tjerë të rëndësishëm si Kina?

Nga njëra anë, ekziston një besnikëri ndaj Aleancës Atlantike e cila ka bashkuar që në fillim vendet evropiane. Për mendimin tim është një besnikëri e nevojshme dhe e dobishme, por pasive: prandaj Europa nuk bën politikë evropiane. Sipas mendimit tim, edhe NATO-s do t’i duhej një ushtri evropiane. Ne u ankuam se nuk u njoftuam për tërheqjen nga Afganistani: mirë, nuk ka asnjë aleancë në të cilën aleati nuk është njoftuar.

Bashkimi ka kaluar nëpër kriza të ndryshme në historinë e tij, por përplasja midis Brukselit dhe vendeve si Polonia dhe Hungaria duket potencialisht më shkatërruese. Si mendoni se do të zgjidhet në fund?

Është një konfrontim mbi parimet themelore të Bashkimit, por jam i bindur fuqimisht se Polonia dhe Hungaria do ta kuptojnë se kanë bërë diçka të gabuar. Ekziston një vetëdije progresive. Demokracia është durim dhe unë shoh një ndryshim të situatës në ato vende. Kështu që unë jam optimist.

Pas Brexit, rolet në Evropë në një farë mënyre po ridizajnohen, për shembull me Traktatin Quirinal midis Francës dhe Italisë. A është lokomotiva franko-gjermane një realitet i vjetëruar në këtë gjendje të re? A ka arsye të ekzistojë?

 Evropa nuk mund të vazhdojë pa dy pistonët e motorit që janë Franca dhe Gjermania. Megjithatë, Italia është thelbësore që ky motor të funksionojë. Përveç Francës dhe Gjermanisë, grupit duhet t’i shtohet edhe Spanja.

Le të flasim pak për paratë. Kërkohen reforma për të marrë Fondin e Rimëkëmbjes (Recovery Fund). Paratë që duhet të vijnë do të lidhen me këto reforma, të cilat janë një kusht i domosdoshëm për t’i marrë ato. Çfarë mendoni ju?

Për mendimin tim, e vetmja rrugëdalje është të bëjmë reforma. Unë jam shumë i bindur për këtë. Në ekonomi është bërë një hap përpara që nuk është bërë në politikë. Por kini kujdes se ka një mesazh shumë të qartë: kërkohet sjellje e përbashkët për të bërë përparim. Nuk ka rrugëdalje tjetër veç reformës. Këto reforma nuk zbatohen për inat, por për të vazhduar në mënyrë homogjene, unike. Atëherë reformat thjesht duhet të zbatohen. Jam shumë i bindur se Bashkimi Evropian duhet të përdorë ashpërsinë e duhur në këtë kontroll.

Ditlindja e njëzetë e monedhës së përbashkët është gati të mbërrijë. A mund të bëjmë një vlerësim të shpejtë? A mund të ishte bërë diçka më mirë apo ndryshe njëzet vjet më parë?

Filloi mirë atëherë, gjatë krizës, kompetencat vendimmarrëse mbaruan dhe euro humbi shkëlqimin e saj. Unë besoj se nevoja për euron është ende shumë e fortë dhe sot ajo është një nga lojtarët e rëndësishëm edhe nëse nuk është në barazinë e dollarit, siç shpresonin disa. Por euro sigurisht nuk është një lojtar i vogël.

Së shpejti do të luhet ndeshja për Quirinale. Draghin të gjithë e duan që të menaxhojë rimëkëmbjen, por edhe si President i Republikës. Si mendoni se do të përfundojë?

Nuk e kam idenë sepse nuk e di se çfarë ide ka Draghi. Mjafton që zgjedhja të bëhet me vetëdije, me një vend paqësor dhe të mos ketë përplasje. Përndryshe, kur bëhet fjalë për vendime personale, ato duhet t’i lihen popullit. Gjëja e parë është të thuash: cilat janë qëllimet tuaja? Sepse të gjithë flisnin për Mattarella. Mattarella ka thënë gjithmonë jo dhe problemi është zgjidhur. Me Draghin, prononcimi do të duhet të arrijë së shpejti.

Ju keni shkruar një libër që është një deklaratë dashurie për Evropën. Mund të më tregoni disa nga imazhet që ju pëlqejnë më shumë dhe pse?

Padyshim që e nis me kulturën dhe me qytetin tim, Bolonja, dhe me stemat e studentëve të ardhur nga të gjitha anët e Evropës në fund të mesjetës. Në këtë kulturë që vazhdoi në momentin e tragjedisë së luftërave dhe më pas të tensioneve mes dy luftërave të tmerrshme botërore. Dhe pastaj vijnë tre shtetarë të mëdhenj, të cilët e kuptojnë se historia duhet të ndryshojë. Ata marrin Manifestin Ventotene dhe aventura fillon. Dhe këto janë momentet e emocioneve. Më pas janë momentet e argëtimit, koka e Zidanit në kampionatin botëror. Dhe pastaj Erasmus dhe e kaluara e madhe e euros: një Evropë rigoroze në analizë, por e lehtë dhe emocionuese në histori.