Macron: “Amerika do ta kuptojë: Evropa do të jetë sovrane me mbrojtjen e vet”

Botuar në Corriere della sera, 16 Nëndor 2020

Tre studiues të rinj të politikës ndërkombëtare, redaktorët e revistës “Le Grand Continent”, intervistojnë presidentin francez në Elysée. “Ne jemi në një moment të thyerjes së kapitalizmit, i cili duhet të mendojë për pabarazitë dhe ndryshimin e klimës”

Vitit 2020 po i vjen fundi. Midis menaxhimit të menjëhershëm të emergjencave dhe vizionit afatgjatë, cili është kursi për të ndjekur sot?

“Ju e thatë vetë: 2020 ishte plot me kriza. Ajo, e epidemisë Covid-19 dhe ajo e terrorizmit, e cila në muajt e fundit është rikthyer për të goditur me forcë të madhe në Evropë, por edhe në Afrikë. Unë mendoj në veçanti për atë terrorizëm të përcaktuar si islamik, por që në të vërtetë kryhet në emër të një ideologjie që shtrembëron një fe.

Për t’i zgjidhur ato sa më mirë që të mundemi, duhet të punojmë së bashku. Ne nuk do të jemi në gjendje ta mposhtim epideminë dhe këtë virus nëse nuk bashkëpunojmë. (…)

Përveç kësaj, në këtë moment besoj se një kurs tjetër i rëndësishëm për të ndjekur është gjithashtu forcimi dhe strukturimi i një Europe politike. (…) Kjo presupozon që ne të pranojmë faktin që fushat e bashkëpunimit shumëpalësh sot janë bërë të brishta, sepse ato janë bllokuar: Unë vetëm mund të vërej se Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara, sot, nuk prodhon më zgjidhje të dobishme; të gjithë jemi bashkëpërgjegjës kur disa bëhen peng i krizave të multilateralizmit, siç është OBSH. (…)

Nëse përpiqem të shikoj përtej një periudhe afatshkurtër, do të thosha se duhet të kemi dy akse të forta: të gjejmë mënyra për një bashkëpunim ndërkombëtar që është i dobishëm për të shmangur luftën, por që na lejon t’i përgjigjemi sfidave bashkëkohore; të ndërtojmë një Evropë shumë më të fortë, e cila mund të pohojë forcën e saj, duke ruajtur parimet e saj, në një skenar kështu të ri-themeluar “.

Ju flisni për një rrugë, duke projektuar drejt së ardhmes, por mund të kuptohet ky moment i tranzicionit edhe duke parë prapa, drejt së kaluarës, për të pyetur veten se çfarë epoke mbaron në vitin 2020. A është një epokë që filloi në 1989, në 1945?

«Është shumë e vështirë të thuhet, sepse ne nuk e dimë nëse jemi në një moment në të cilin është e mundur të konceptohet në mënyrë adekuate kjo periudhë. Ne shohim që po përballemi me një krizë të kuadrit shumëpalësh prej vitit 1945: një krizë të efektivitetit të saj, por, më serioze për mendimin tim, një krizë e universalitetit të vlerave të mbartura nga strukturat e saj. Kjo është për mua një nga aspektet më serioze të asaj që kemi përjetuar kohët e fundit. Elemente të tilla si dinjiteti i personit njerëzor, të cilat ishin të paprekshme dhe të cilave në thelb u përmbaheshin të gjithë popujt e Kombeve të Bashkuara, të gjitha vendet e përfaqësuara, tani po vihen në pikëpyetje, relativizohen. Relativizmi bashkëkohor që po shfaqet me të vërtetë shënon një përçarje dhe luan në lojën e fuqive që nuk janë të qeta brenda sferës së të drejtave të njeriut të Kombeve të Bashkuara. Në lidhje me këtë çështje, loja e luajtur nga Kina dhe Rusia, të cilat promovojnë një relativizëm të vlerave dhe parimeve, është e qartë. (…) Dhe mendoj se jemi në një pikë thyerje edhe në lidhje me pas 1989-shit. Brezat e lindur pas vitit 1989 nuk e përjetuan luftën e fundit të madhe që strukturoi jetën intelektuale perëndimore dhe marrëdhëniet tona: anti-totalitarizmin. (…)

Të gjithë këta elementë prodhojnë fraktura shumë të thella në jetën tonë, në jetën e shoqërive tona dhe në frymën që u shfaq në këto data referimi. Dhe kjo është arsyeja pse unë dua të filloj atë që mund ta quajmë “Konsensusi i Parisit”, i cili sidoqoftë do të jetë konsensusi i të gjithëve, i cili konsiston në kapërcimin e këtyre momenteve të rëndësishme historike për të vënë në pikëpyetje elementin e konkretizimit të të ashtuquajturit Konsensusi i Uashingtonit: ulja e roli i shtetit, privatizimet, reformat strukturore, hapja e ekonomive përmes tregtisë, financimi i ekonomive tona, të gjitha brenda një logjike mjaft monolite të bazuar në krijimin e fitimeve. (…)

Funksionimi i ekonomisë së tregut i përqendruar në financa ka lejuar inovacionin dhe një rrugëdalje nga varfëria në disa vende, por ka rritur pabarazitë në vendet tona. Klasat tona të mesme në veçanti, dhe një pjesë e klasave tona popullore, kanë qenë variabli i rregullimit të globalizimit; dhe kjo është e paqëndrueshme. Është e paqëndrueshme dhe padyshim që e kemi nënvlerësuar. (…) Ne jemi në një moment të thyerjes së sistemit kapitalist, i cili duhet të mendojë në të njëjtën kohë për pabarazitë dhe ndryshimin e klimës. Kësaj i shtohet një fakt i ri, por që po strukturohet në një mënyrë perverse: rrjetet sociale dhe interneti. (…) Pika e fundit e kthimit është ndryshimi demografik, të cilin ne shpesh priremi ta harrojmë. Ne kemi një popullsi që vazhdon të rritet me një shkallë të çmendur. (…) Unë nuk mendoj se ka pasur ndonjëherë një periudhë në histori që të ketë përqendruar kaq shumë elemente thyerjeje».

Me cilat mjete po ndërtohet një multilateralizëm i ri që merr parasysh këto përmbysje?

“Tre vjet më parë, kur po flisja për sovranitetin evropian ose autonominë strategjike, më morën për një të çmendur dhe këto ide konsideroheshin teka franceze. Ne arritëm t’i lëvizim gjërat. Në Evropë këto ide kanë marrë vend. Ne kemi arritur Evropën e mbrojtjes, të cilën ne e besonim të pamendueshëm. Ne po përparojmë në fushën e autonomisë teknologjike dhe strategjike, ndërsa të gjithë u habitën kur fillova të flas për sovranitetin 5G (…) “.

Le të kthehemi te fjalët e Evropës gjeopolitike: cili përkufizim konkret qëndron pas koncepteve të tilla si sovraniteti, autonomia strategjike, fuqia e Evropës?

(…) “Unë mendoj se ne jemi një zonë koherente gjeografike për nga vlerat, për sa i përket interesave, dhe se është mirë ta mbrojmë atë në vetvete. Ne jemi një bashkim i popujve dhe kulturave të ndryshme. Nuk ka një përqendrim të tillë të kaq shumë gjuhëve, kulturave dhe diversitetit në asnjë hapësirë ​​tjetër gjeografike. Megjithatë diçka na bashkon. Mbi të gjitha, ne e dimë që jemi evropianë kur largohemi nga Evropa. Ne i ndiejmë ndryshimet tona kur jemi midis evropianëve, por ndiejmë nostalgji kur largohemi nga Evropa.

(…) Jam i sigurt për një gjë: ne nuk jemi Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ata janë aleatët tanë historikë, ne kujdesemi për lirinë dhe të drejtat e njeriut si ata, kemi lidhje të thella, por kemi, për shembull, një preferencë për barazi që nuk ekziston në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Vlerat tona nuk janë saktësisht të njëjta. Ne kemi një lidhje me demokracinë sociale, me barazinë më të madhe dhe reagimet tona nuk janë të njëjta. Unë gjithashtu besoj se kultura është më e rëndësishme këtu, shumë më tepër. Më në fund, ne jemi projektuar në një tjetër vizion lidhur me Afrikën, Lindjen e Afërt dhe të Mesme dhe kemi një tjetër gjeografi, gjë që mund të keqvendosë interesat tona. Politika jonë e fqinjësisë me Afrikën, me Lindjen e Afërt dhe të Mesme, me Rusinë, nuk është një politikë fqinjësie për Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Prandaj është e paqëndrueshme që politika jonë ndërkombëtare të varet nga ata ose të ndjekë hapat e tyre. (…)

Pyetja, për të qenë e drejtpërdrejtë, është kjo: A do të ngadalësojë ndryshimi i administratës amerikane iniciativat evropiane? Unë thellësisht nuk jam dakord, për shembull, me editorialin mbi Politikën e nënshkruar nga Ministri Gjerman i Mbrojtjes. Mendoj se kjo është një kontradiktë historike. Për fat të mirë, Kancelari nuk është në të njëjtën linjë, nëse e kuptoj mirë. Por Shtetet e Bashkuara do të na respektojnë si aleatë vetëm nëse qëndrojmë seriozë me veten dhe nëse jemi sovran me mbrojtjen tonë. Prandaj mendoj, përkundrazi, ndryshimi i administratës amerikane është një mundësi për të vazhduar në një mënyrë krejtësisht paqësore dhe të qetë atë që aleatët duhet të kuptojnë: ne duhet të vazhdojmë të ndërtojmë autonominë tonë për veten tonë, siç bëjnë Shtetet e Bashkuara për ta, dhe si bën Kina për veten e saj”.

Kina ka projektin e Rrugëve të Reja të Mëndafshit, një ëndërr për të ardhmen, diçka që në Evropë ne përpiqemi ta gjejmë. A është diçka që adreson dimensionin e brendshëm? Drejt një integrimi më të madh, një ekonomi më të gjelbër? Apo, përkundrazi, është diçka që ka një thirrje për t’u përhapur në të gjithë botën? Cila është ëndrra, projekti i madh evropian?

“Një luftë pozitive është duke u zhvilluar për ta bërë Evropën fuqinë kryesore arsimore, shëndetësore, dixhitale dhe të gjelbër. Këto janë katër betejat e mëdha, të cilat do të na lejojnë të përballemi me këto katër sfida të mëdha. (…)

Besoj se ekziston një sfidë e dytë: Evropa duhet të rindezë pishtarin e vlerave të saj. Këto vlera po braktisen kudo. Lufta kundër terrorizmit dhe islamizmit radikal është një luftë evropiane dhe është një luftë në kulmin tonë: Unë besoj se, në fund të fundit, lufta bashkëkohore është kundër barbarisë dhe errësirës. (…) Projekti i tretë i madh evropian është ndryshimi i perspektivës drejt Afrikës dhe ri-shpikja e boshtit afro-evropian. Është lufta e një brezi, por besoj se është thelbësore për ne ». (…)

Një çështje themelore në praktikën Tuaj, ose më mirë, në doktrinën tuaj të marrëdhënieve ndërkombëtare, është se në bazë ekziston një parim i asocimit të entiteteve të ndryshme Shteteve, kompanive, aktorëve lokalë, shoqatave. A po vihet në dyshim multilateralizmi i Shteteve për ta zëvendësuar atë me diçka tjetër? Dhe më konkretisht: a mendoni se çështja e shpërndarjes së vaksinave do ta çojë përpara këtë doktrinë?

“(…) Kur bëhet fjalë për armatime, kur bëhet fjalë për çështje të mëdha gjeopolitike, ne kemi nevojë për Shtetet. Ajo që duhet të jemi në gjendje të bëjmë është të krijojmë koalicione origjinale për të margjinalizuar ata që bëjnë beprime bllokuese. (…) Së dyti, për çështjet e mëdha, të të ashtuquajturave të mira të përbashkëta, çështjet e mëdha ndërkombëtare, në fakt multilateralizmi midis Shteteve nuk është më i mjaftueshëm. Në teknologjitë e reja, është e nevojshme të përfshihen platforma që janë zhvilluar jashtë rregullave, edhe sepse ato ende nuk ekzistonin, unë isha gati të thoja pavarësisht Shteteve, të paktën me marrëveshjen e heshtur të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. (…)

Sa i përket shëndetit, do ta shihni, do të ketë diplomaci vaksinash, që do të thotë se të gjithë do të dëshirojnë të tundin flamurin dhe të thonë: “Jam unë që e zbulova”. Atëherë do të ketë një garë nën presionin e opinionit publik për të qenë në gjendje të themi sa më shpejt që të jetë e mundur “ne kemi vaksinën e duhur”. Ne do të duhet të jemi shumë vigjilentë në këtë drejtim. (…) Por pas kësaj, negociatat që ne po kryejmë me Shtetet dhe bizneset janë një shtrat i shkëlqyeshëm prove për këtë multilateralizëm të ri. Në çdo rast, të kesh akses global në vaksinë është ideja e një të mire publike globale. Kjo do të thotë që asnjë nga laboratorët që zhvillojnë vaksinën nuk do të jetë në gjendje të bllokojë hyrjen në laboratorë të tjerë të prodhimit për vendet në zhvillim. Nuk e di nëse do ta fitojmë këtë betejë. Sepse shumë qartë nuk jam i sigurt se të gjitha vendet duan të angazhohen në këtë. (…)

Por ky është multilateralizmi i ri. Duhet ta konstatojmë. Për shumë vende, strategjia e faktit të kryer është bërë doktrina e re: Rusia me Ukrainën; Turqia me Mesdheun lindor ose Azerbajxhanin. Këto janë strategji të faktit të kryer, që do të thotë se ata nuk kanë më frikë nga një rregull ndërkombëtar. Pra, ne duhet të gjejmë disa mekanizma anashkalimi duke i rrethuar ato”.

Përmendët çështjen e klimës si një përparësi të madhe. Çështja që lind, sa i përket vaksinës, është ajo e politizimit të saj. Ambientalizmi tani luan një rol qendror në arenën politike. A e përkufizoni veten si ekolog?

Po, unë në fakt u bëra ekolog. Unë e pretendoj dhe e kam thënë disa herë. Unë mendoj se lufta kundër ndryshimit të klimës dhe ajo për biodiversitetin janë thelbësore për zgjedhjet politike që duhet të bëjmë. (…) Në të njëjtën mënyrë, le të marrim shembullin e një familje franceze, e cila ka bërë gjithçka që iu kërkua asaj për tridhjetë vjet. Asaj i është thënë: “duhet të gjesh një punë” – ajo gjeti një punë. Ne i thamë asaj: “Ju duhet të blini një shtëpi” – por një shtëpi është shumë e shtrenjtë në qytetin e madh, kështu që ajo e bleu atë 40, 50, 60 kilometra nga qyteti i madh. Pastaj i thanë: “Modeli i suksesit është të kesh makinën për secilin” – ajo bleu dy vetura. Gjithashtu iu tha: “Nëse jeni një familje e denjë për këtë emër, duhet të rrisni mirë fëmijët tuaj, ata duhet të shkojnë në muzikë dhe më pas në klubin sportiv”. Kështu, të shtunave, ata bëjnë katër udhëtime për të marrë fëmijët e tyre përreth. Për këtë familje, atëherë ju thoni: “Ju jeni ndotës të mëdhenj, keni një shtëpi të izoluar keq, keni një makinë dhe e drejtoni atë për 80, 100, 150 kilometra. Bota e re nuk të do ”. Njerëzit çmenden! Ata thonë: “Por unë bëra gjithçka siç duhej! Përfshirë faktin që qeveria franceze më ka kërkuar të blej naftë për dekada, dhe unë bleva naftë! ”.

Unë dhashë shembullin e kësaj familje sepse pikërisht kështu më panë në fund të vitit 2018 (fillimi i revoltës së jelekëve të verdhë,): si djaloshi që tha papritur, “gjithçka që bën çdo ditë, duke ndjekur këshillën tonë, tani ai papritmas bëhet i keq ”. Por e kuptova që kemi bërë një gabim. Ne duhet të përfshijmë shoqëritë tona në këtë ndryshim. Kur thamë “ne do t’i ndryshojmë gjërat për mirë”, si tregtia, ata humbën punën. Nëse tani u themi atyre: “tranzicioni i klimës është me të vërtetë një gjë e mirë sepse fëmijët tuaj do të jenë në gjendje të marrin frymë, por ju përsëri do të paguani çmimin sepse do të ndryshojë puna juaj dhe jeta juaj. Por jo jeta e të fuqishmëve, sepse ata jetojnë në lagjet e qytetit, kurrë nuk ngasin një makinë dhe mund të vazhdojnë të marrin avionin për të shkuar në anën tjetër të botës”, nuk do të funksionojë”.

Pyetja jonë e fundit ka të bëjë me pikëpamjen tuaj për teorinë e Shtetit. A mund të bashkëjetojë sovraniteti Westfalian (i Shteteve nacione), me emergjencën e klimës?

Po, sepse nuk kam gjetur një sistem më të mirë se ai i sovranitetit Westfalian. Nëse kjo konsiston në thënien që një popull, brenda një kombi, vendos të zgjedhë drejtuesit e tij dhe njerëzit që votojnë për ligjet e tij, unë mendoj se është krejtësisht e përputhshme, kush do të vendoste ndryshe? (…) Dhe në krahasim me atë që po thonit, në fakt shumë argumentojnë, “le të shpërndajmë sovranitetin kombëtar, le t’ja u lëmë kompanive të mëdha të vendosin rrjedhën e botës”. Megjithatë, të tjerë thonë: “Sovraniteti popullor i shprehur lirisht është më pak i efektshëm se një diktator i iluminuar ose ligji i Zotit!” Në të vërtetë, sot jemi dëshmitarë të kthimit të teokracive dhe sistemeve autoritare. Nëse bëjmë një pamje të botës së sotme dhe e krahasojmë atë me atë të pesëmbëdhjetë viteve më parë, është shumë ndryshe. Sovraniteti demokratik popullor është një thesar për t’u ruajtur me xhelozi».