Ballkani, si një ekonomi e vetme

Plani shumëvjeçar i konsoliduar i veprimit. Për një Zonë Ekonomike Rajonale në 6 vendet e Ballkanit Perëndimor

Integrimi i tregtisë, investime rajonale, lehtësimi i lëvizjes rajonale dhe ndërlidhja dixhitale janë katër shtyllat kryesore që pritet të shërbejnë si një urë për integrimin ekonomik të Ballkanit.

Një draft plan shumëvjeçar i veprimit për një zonë ekonomike rajonale në Ballkanin Perëndimor (MAP) është zhvilluar me kërkesë të gjashtë kryeministrave të Ballkanit Perëndimor për të përgatitur një “propozim për një qasje të përbashkët për të çuar përpara bashkëpunimin ekonomik në Ballkanin Perëndimor”, (sipas deklaratës së WB6 të takimit të kryeministrave, në Sarajevë, më 16 mars 2017), në kontekstin e procesit të Berlinit dhe Samitit të Triestes. MAP përgatiti një axhendë të strukturuar për integrimin ekonomik rajonal, sipas linjave të propozuara nga Takimi i Liderëve, përkatësisht: nxitjen e integrimit të mëtejshëm të tregtisë, futjen e një hapësire rajonale dinamike për investime, lehtësimin e mobilitetit (lëvizjes) rajonale dhe krijimin e një axhende integruese dixhitale.

MAP rrjedh nga angazhimet e marra në kuadrin e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Europës Qendrore (CEFTA) dhe Strategjisë së Europës Juglindore 2020 (SEE2020) dhe bazohet në rregullat dhe parimet e CEFTA-s dhe BE-së siç pasqyrohen në Marrëveshjet e Stabilizim Asocimit (SAA). Ai parasheh zbatimin e veprimeve në të gjitha nivelet në periudhën ndërmjet 2017 dhe 2020 (me disa veprime që zgjasin deri në vitin 2023).

Zbatimi i veprimeve të renditura këtu synon të rezultojë në një rajon ekonomik CEFTA me bazë në BE dhe në përputhje me BE në gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor. Kjo do të mundësojë rrjedhjen e lirë të mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe punësimit me kualifikim të lartë, duke e bërë rajonin më tërheqës për investime dhe tregti, duke përshpejtuar konvergjencën me BE-në dhe duke sjellë prosperitet për të gjithë qytetarët e saj. Zona Ekonomike Rajonale bazohet në parimet e mosdiskriminimit, duke krijuar një fushë të barabartë për të gjithë brenda rajonit.

Sfondi

Ballkani Perëndimor është në një moment të rëndësishëm. Ndërsa dhjetëvjeçari i mëparshëm kishte sjellë pothuajse 8.5% PBB-në për frymë në rajon, krahasuar me mesataren e BE-së, kjo konvergjencë ka ndalur për një moment, duke e ngushtuar hendekun, me vetëm 1% në gjysmën e parë të kësaj dekade. Përpjekjet e reformave janë duke u zhvilluar në shumicën e ekonomive të rajonit për të adresuar dobësitë strukturore të brendshme, por potenciali i konsiderueshëm i rritjes mund të lëshohet nëpërmjet integrimit më të ngushtë ekonomik. Strategjitë e rritjes kanë më shumë shanse për sukses nëse ato janë të përfshira në një sistem të konsoliduar të bashkëpunimit rajonal në të gjitha fushat përkatëse.

Themelet për një integrim më të afërt ekonomik rajonal në Ballkanin Perëndimor tashmë janë hedhur. Procesi i pranimit në BE ka ndihmuar në harmonizimin më të madh midis ekonomive, duke i lidhur sistemet e tyre ligjore dhe institucionale me ato të BE-së; Europa Juglindore 2020 si një kuadër konvergjence për pranimin në BE u prezantua me objektiva të përbashkëta rajonale; Tarifat dhe kuotat për tregtinë e produkteve industriale dhe bujqësore janë eliminuar dhe janë bërë përparime në lehtësimin e tregtisë dhe negociatat mbi tregtinë e shërbimeve në kontekstin e CEFTA-s; Janë duke u zhvilluar iniciativat për të hequr pengesat për lëvizjen e fuqisë punëtore te kualifikuar; Axhenda e Lidhshmërisë po ndihmon në integrimin e sistemeve të transportit dhe energjisë në rajon dhe në BE; Shpenzimet e komunikimit për qytetarët dhe bizneset janë reduktuar ndjeshëm përmes përpjekjeve të vazhdueshme për të shkurtuar tarifat e roaming-ut.

Këto përpjekje duhet të rriten. Përmirësimi i stabilitetit të mëtejshëm makroekonomik dhe reformave strukturore në kontekstin e programeve të reformave ekonomike do të krijojnë kushte për zhbllokimin e rritjes më të madhe. Integrimi rajonal ekonomik mund të ndihmojë sektorin privat të korrin ekonomitë e shkallës së një tregu prej 20 milionë dollarësh dhe të rifokusojë modelin e rritjes drejt më shumë nxitësve indigjenë dhe afatgjatë të rritjes, siç janë përmirësimet e kapitalit njerëzor, investimet në infrastrukturën e inovacionit dhe dixhitalizimi i ekonomive të saj dhe shoqërive për t’i bërë ato më elastike ndaj sfidave të shekullit të 21-të.

Së fundi, ajo mund të shërbejë si një gur i rëndësishëm për Ballkanin Perëndimor për t’u integruar më mirë në zinxhirët e vlerave europiane dhe globale dhe të konvergojë më shpejt me pjesën tjetër të kontinentit. Në të vërtetë, në kontekstin e zhvillimit të zinxhirëve të vlerave globale (75% e tregtisë globale që tani përbëhet nga inputet e ndërmjetme dhe mallrat dhe shërbimet kapitale), është thelbësore për operatorët ekonomikë të Ballkanit Perëndimor që të përmbushin standardet e pranuara globalisht – Për zinxhirët e vlerave europiane dhe më gjerë, standardet europiane që njihen në tregun global.

Për të realizuar këtë, Gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor janë të përkushtuara që, bazuar në kuadrin ligjor të CEFTA-s dhe SAA-ve individuale, të zhvillojnë një integrim ekonomik gradual dhe progresiv në fushën e tregtisë, investimeve, lëvizshmërisë dhe dixhitalizimit, që në fund të fundit do të mundësojë rrjedhjen e papenguar të mallrave, shërbimeve, investimeve dhe punësimit me kualifikim të lartë në të gjithë rajonin, duke zhvilluar kështu një Zonën Rajonale të Ballkanit Perëndimor.

Komponentët e Zonës Ekonomike Rajonale

Zhvillimi i Zonës Ekonomike Rajonale, siç parashikohet nga ky draft Plani shumëvjeçar i Veprimit, parasheh zbatimin e ndërhyrjeve dhe veprimeve të gjera në katër komponentët e mëposhtëm:

I. Tregtia

Politika tregtare e zbatuar nga autoritetet e palëve të CEFTA-së WB6 bazuar në Marrëveshjen e CEFTA-s dhe marrëveshjet e tyre dypalëshe të tregtisë së lirë me partnerë të tjerë tregtarë, siguroi një nivel të konsiderueshëm të tregtisë në hapjen e mallrave në CEFTA. Tregtia e mallrave është e liberalizuar dhe niveli i hapjes së tregtisë në partitë tona është i lartë. Paralelisht, gjatë negociatave të Protokollit Shtesë 6, është arritur liberalizimi i konsiderueshëm i tregtisë në shërbime.

WB6 janë të angazhuar për të zbatuar veprimet sipas fushave të Planit të Veprimit në politikën tregtare për të arritur objektivin për krijimin e zonës ekonomike rajonale në CEFTA në bazë të përputhshmërisë së BE-së për të mbështetur përpjekjet për të tërhequr më shumë investime, për të ulur koston e tregtisë dhe për të eliminuar pengesat e qasjes në treg, në mënyrë që të optimizohet kostoja e prodhimit. Qëllimi është: transformimi i rajonit ku mallrat, shërbimet, investimet dhe njerëzit e aftë lëvizin lirisht pa tarifa, kuota apo pengesa të tjera të panevojshme, ku tregtia lehtësohet më shumë se Rregullat e OBT-së, duke synuar njohjen e të gjitha dokumenteve kufitare të Specifikuara në Protokollin Shtesë 5), procedurat dhe programet që kanë të bëjnë me tregtinë sapo të arrihet harmonizimi i BE-së me një ose më shumë Palë CEFTA.

Sekretariati i CEFTA-s do të vazhdojë të monitorojë masat jotarifore (NTM) në rajon;
Për ta bërë këtë, një raport do të përgatitet në baza vjetore mbi pengesat kryesore të tregtisë. Raporti në veçanti do të pasqyrojë pengesat aktuale me të cilat ballafaqohen kompanitë dhe shkeljet në fushën e konkurrencës që duhet të mbizotërojë për kompanitë brenda rajonit. Palët e CEFTA-s pranojnë rolin e rëndësishëm që sektori privat duhet të luajë në monitorimin sistematik të NTM-ve në tregtinë e mallrave dhe barrierave në tregtinë e shërbimeve, të cilat Forumi i Investimeve të Dhomave të Tregtisë së Ballkanit Perëndimor (WB CIF) do të kontribuojë në strukturimin e saj. Palët CEFTA angazhohen më tej për të thelluar bashkëpunimin në fushat e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve, lehtësimin e tregtisë, liberalizimin e tregtisë në shërbime, tregtinë elektronike, lëvizjen e njerëzve shumë të kualifikuar, mjedisin tërheqës rajonal të investimeve, kumulimin e plotë të origjinës dhe mundësitë e dëmtimit të detyrimeve.

Baza ligjore përcaktohet në Marrëveshjen e CEFTA-s dhe në instrumentet që rrjedhin nga Protokollet Shtesë mbi Lehtësimin e Tregtisë dhe Shërbimeve; Marrëveshjet për njohjen reciproke të kualifikimit profesional; Mbi certifikatat e nënshkrimit elektronik dhe lehtësimin e shërbimeve të certifikimit ndërkufitar, aranzhimet rajonale mbi bashkëpunimin ndërmjet autoriteteve rregullatore përgjegjëse për shërbimet; Forcuar me procedura më efikase dhe efektive të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve dhe mekanizëm monitorues për zbatimin e plotë të tij.
Zona ekonomike rajonale do të jetë pjesë e Zonës Kumulative Pan-Euro Mesdhetare në pozitë të barabartë si Palët e tjera Kontraktuese. Palët CEFTA e konsiderojnë të nevojshme zbatimin e kumulimit të plotë të origjinës, duke shtuar operacionet e prodhimit në vend të origjinës së mallrave, në mënyrë që në procesin e përcaktimit të përmbushjes, të gjitha operacionet e prodhimit të kryera në BE dhe në WB6 në procesin e prodhimit merren në kumulim.

II. Investimet

Harmonizimi më i madh rajonal i politikave të investimeve ka potencial të rëndësishëm për ekonomitë e WB6 në rritjen e potencialit të rritjes, krijimin e vendeve të punës dhe konvergjencën ekonomike me BE-në dhe rritjen më të madhe. Ekziston një potencial i rëndësishëm për të nxitur integrimin ekonomik rajonal në Ballkanin Perëndimor Gjashtë ekonomitë, nëpërmjet zhvillimit të axhendës rajonale të reformës së investimeve. Heqja e barrierave ndaj investimeve rajonale ofron mundësi për ekonomitë e shkallës, biznese gjeografikisht të larmishme dhe alokim më të përgjithshëm të burimeve brenda një tregu rajonal, duke nxitur kështu integrimin e kompanive nga rajoni në zinxhirët e vlerave ndërkombëtare. Prandaj, WB6 janë të angazhuar për të hartuar dhe për të zbatuar një axhendë rajonale të reformës së investimeve, e cila do të çojë në një harmonizim më të madh të politikave rajonale të investimeve të harmonizuara me standardet dhe praktikat më të mira të BE-së dhe do të ofrojë mundësi të reja për sektorin privat.

WB6 do të shqyrtojë formalizimin e kësaj axhende brenda kuadrit ligjor të CEFTA-s pas kryerjes së analizave të thella dhe propozimit të opsioneve për instrumentet e përshtatshme për ekonomitë e BB-së, bazuar në përmbajtjen e axhendës së reformës rajonale të investimeve. Axhenda rajonale e reformës së investimeve synon të kontribuojë dhe të shtojë vlerën e përpjekjeve për reformën e investimeve dhe të sigurojë konkurrencë transparente dhe të ndershme midis ekonomive duke zbutur një “garë deri në fund”, duke mos penguar interesat e ekonomive tona. Qëllimi përfundimtar i kësaj pune është përmirësimi i atraktivitetit të rajonit për biznesin e huaj dhe brenda-rajonal dhe kështu të lehtësojë hyrjen më të madhe të investimeve dhe të gjenerojë aktivitet sipërmarrës, tregti dhe në fund punë.

Axhenda rajonale e investimeve të ekonomive të WB6-së do të formulohet duke i dhënë përparësi dhe duke renditur çështjet në politikat e investimeve që duhet të adresohen përmes një dialogu rajonal në periudha kohore afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë.
Sektori privat, si nga rajoni ashtu edhe nga investitorët e brendshëm, do të përfshihet në zhvillimin, monitorimin dhe promovimin e axhendës rajonale të reformës së investimeve. WBCIF do të përfshihet gjithashtu në këtë ushtrim. Së fundi, ekonomitë e WB6-së do të zhvillojnë një platformë të përbashkët për nxitjen e investimeve dhe të punojnë bashkërisht për paraqitjen e rajonit si një destinacion i shëndoshë investimi për komunitetin e biznesit të huaj. Të dyja palët, njerëzit e biznesit nga rajoni dhe investitorët e brendshëm do të përfshiheshin në përgatitjen e axhendës së reformës rajonale.

Zbatimi i axhendës së investimeve do të lehtësojë marrjen nga WB6 të strategjive të zhvillimit ekonomik të lidhur me rritjen inteligjente, bazuar në dijen dhe inovacionin, duke përdorur përvojën e BE-së dhe platformat e specializuara të zgjuarsisë, rritjen e gjelbër, zhvillimin e zinxhirëve të vlerave, transferimin e teknologjisë dhe ndërtimin e një dixhi ekonomi. Trajtimi i çështjeve të lidhura
Për të hyrë në financim, duke përfshirë burimet në rritje të alokuara për EDIF do të lejojë gjithashtu bizneset të përfitojnë nga hapësira më dinamike e investimeve.

III. Lëvizshmëria

Zhvendosjet ekonomike lokale gjenerohen nga aglomerimi rajonal i aktiviteteve – si në industritë e nxitura, nga risitë ashtu edhe nga industritë e tjera të shërbimeve që ndjekin teknologjinë e lartë. Për të krijuar dhe për të mbajtur konkurrencën ndërkombëtare, mbajtja dhe shfrytëzimi i mëvonshëm i kapitalit intelektual njerëzor është i një rëndësie thelbësore për zhvillimin e ekonomive të bazuara në njohuri në Ballkanin Perëndimor. Në një ekonomi gjithnjë e më të madhe globale, shtrirja në të cilën kanalet ndërkombëtare të lëvizshmërisë, me aftësi të larta janë formuar brenda rajonit dhe midis rajonit dhe BE-së është një çështje me rëndësi të madhe. Integrimi më i mirë i profesionistëve dhe akademikëve të kualifikuar në rrjetet profesionale dhe kërkimore, Zonën Europiane të Kërkimit dhe Hapësirën Europiane të Arsimit të Lartë, do të sjellë përfitime të rëndësishme për rajonin migrator të Ballkanit Perëndimor.

Për këtë qëllim, Axhenda e Mobilitetit ka për qëllim: heqjen e pengesave për mobilitetin e profesionistëve, nëpërmjet marrëveshjeve rajonale të njohjes reciproke të kualifikimeve profesionale në sektorë me interes të përbashkët (mjekët e mjekësisë, stomatologët, arkitektët dhe inxhinierët civilë); heqjen e pengesave për lëvizjen e fuqisë punëtore të kualifikuar, në veçanti përmes standardeve dhe procedurave të përbashkëta për njohjen automatike të kualifikimeve akademike të siguruara nga cilësia;

Dhe duke hequr pengesat për mobilitetin e studentëve, studiuesve dhe akademikëve nëpërmjet politikave, masave dhe instrumenteve të përbashkëta që synojnë rritjen e mobilitetit dhe bashkëpunimit akademik dhe hulumtues.
Axhenda e lëvizshmërisë duhet të mbështetet nga bashkëpunimi i zgjeruar midis shkencës dhe industrisë, duke përfshirë sektorët e përfaqësuar nga CIF Botëror, transferimin e teknologjisë dhe krijimtarisë, strategjitë e specializimit inteligjent, bashkëpunimin në Qendrat Rajonale të Ekselencës dhe platformat për edukimin e shkencëtarëve dhe inxhinierëve të rinj.
Hapat praktikë, siç është heqja e vizave, do të kontribuojnë në arritjen e objektivit të Axhendës së lëvizshmërisë.

IV. Integrimi dixhital

Transformimi dixhital po ndryshon mënyrën se si ne komunikojmë, punojmë, mësojmë dhe jetojmë. Ai ndryshon mënyrën se si ne bëjmë biznes dhe bashkëveprojmë me autoritetet e WB6. Përdorimi i teknologjive dixhitale mund të sjellë përfitime të rëndësishme në aspektin e shpejtësisë, efikasitetit dhe transparencës përtej kufijve në shumë sektorë të ndryshëm.
Shfrytëzimi i potencialeve të pashfrytëzuara të integrimit digjital siguron furnizimin e shërbimeve novatore dhe konkurruese për konsumatorët dhe bizneset dhe vepron si një levë e rëndësishme për zhvillimin socio-ekonomik, krijimin e vendeve të punës me vlerë të lartë dhe një shoqëri të gjallë me bazë njohurie.

Axhenda dixhitale WB6 ka për qëllim të zhbllokojë qasjen në ekonominë dixhitale, duke integruar rajonin në tregun dixhital paneuropian. Kjo kërkon strategji të dixhitalizimit të së ardhmes, një mjedis rregullator të përditësuar, përmirësim të infrastrukturës së brezit të gjerë, akses dhe shkathtësi dixhitale.
Në kuadrin e Axhendës dixhitale, WB6 do të mbështesë një qasje rajonale për të nxitur bashkëpunimin ndërqeveritar në çështjet dixhitale dhe për të lehtësuar integrimin brenda Tregut të Vetëm Dixhital Europian. Për këtë qëllim, axhenda dixhitale synon: zhvillimin e infrastrukturës dixhitale dhe përmirësimin e lidhjes rajonale; Politikat e harmonizuara e të koordinuara të spektrit;

Politikat roaming drejt një rajoni të lirë në roaming; Siguria më e madhe kibernetike, shërbimet e besimit dhe mbrojtja e të dhënave; Bashkëpunimi në politikat që stimulojnë ekonominë e të dhënave; Përmirësuan aftësitë digjitale dhe dixhitalizuan dhe përvetësuan teknologjitë e mençura në rajonin tonë.

Albana Laknori
Sekretare e Përgjithshme
Dhoma e Tregtisë & Industrisë në Tiranë