Fundi i epokës së Kinës

Nga Paul Krugman, New York Times, 3 gusht 2015

Politikanët që udhëheqin gjatë periudhës së bumit ekonomik, shpesh zhvillojnë iluzionet e kompetencës. Ju mund ta shihni këtë në SHBA:Xheb Bush, mendon se i di sekretet e rritjes ekonomike, për shkak se ai qëlloi të ishte guvernator, kur Florida po përjetonte një flluskë gjigande të strehimit, dhe pati fatin e mirë të largohej nga detyra, vetëm pak para se ajo të plaste.

Ne e kemi parë këtë sjellje edhe në shumë vende të tjera:Mua me kujtohet ende gjithëdijenia dhe plotfuqishmëria arrogante e burokratëve japoneze në vitet ’80, para se vendin ta pllakoste një stanjacion i gjatë ekonomik.

Ky është konteksti, në të cilën ju duhet të kuptoni sjelljet e çuditshme në tregun e aksioneve në Kinë. Në vetvete, çmimi i tyre nuk duhet të ketë aq shumë rëndësi. Por autoritetet atje, kanë zgjedhur të vënë në lojë të gjithë besueshmërinë e tyre, duke u përpjekur ta kontrollojnë këtë treg – dhe me këtë rast po dëshmojnë se pavarësisht nga suksesi i shquar i Kinës gjatë 25 viteve të fundit, sunduesit e kombit nuk e kanë idenë se çfarë po bëjnë.

Fillojmë nga elementët bazikë. Kina është në fund të një epoke – epokën e superritjes ekonomike, e mundësuar kryesisht nga një emigrim i madh i fshatarëve me punësim të përkohshëm drejt qyteteve bregdetare. Kjo rezervë e tepërt e krahut të punës, tashmë është duke u pakësuar, çka do të thotë se rritja duhet të ngadalësohet.

Por struktura ekonomike e Kinës, është e ndërtuar rreth prezumimit të rritjes shumë të shpejtë. Ndërmarrjet, shumë prej tyre shtetërore, kanë prirjen t’i grumbullojnë të ardhurat e tyre, sesa t’i kthejnë ato ndaj publikut, dhe kjo i ka rrënuar të ardhurar familjare. Në të njëjtën kohë, kursimet individuale janë të larta, pjesërisht për shkak se rrjeti i sigurisë sociale është i dobët, kështu që familjet të grumbullojnë para vetëm në rastin e pagës.

Për rrjedhojë, shpenzimet kineze janë të njëanshme, me ritme shumë të larta investimevesh, por me një pjesë shumë të ulët të kërkesës konsumatore në Produktin e Brendshëm Bruto. Kjo strukturë ishte funksionuese për aq kohë, sa rritja përvëluese ekonomike ofronte mundësi të mjaftueshme për investime.

Por tani investimet po shkaktojnë ulje të rritjes ekonomike. Rezultati është një problem i keq tranzicional:Çfarë ndodh nëse investimet bien, por konsumi nuk rritet mjaftueshëm shpejt për të mbushur boshllëkun? Ajo që Kina ka nevojë, janë reformat që stimulojnë fuqinë blerëse – dhe me thënë të drejtën në këtë drejtim, janë bërë përpjekje të shumta.

Sipas të gjitha llogaritjeve, këto përpjekje nuk ishin në lartësinë e duhur. Për shembull, u prezantua ai që është menduar të jetë një sistem kombëtar i kujdesit shëndetësor, por në praktikë shumë punëtorë nuk përfitojnë prej tij. Ndërkohë, udhëheqësit e Kinës duket se jahnë tmerruar – ndoshta për arsye politike – nga perspektiva madje edhe një recesioni të shkurtër.

Ndaj, ata po e nxisin kërkesën përmes ushqimit të sistemit të kreditimit, duke përfshirë stimulimin e një bumi të tregut të aksioneve. Masa të tilla mund të funksionojnë për një farë kohe, dhe mund të kishin qenë shumë të mira, nëse reformat e mëdha do të ecnin para me shpejtësinë e mjaftueshme. Por kjo nuk po ndodh, dhe rezultati është një flluskë që do të shpërthejë.

Përgjigja e Kinës, ka qenë një përpjekje e gjithëanshme për të mbështetur çmimet e aksioneve. Aksionerëve të mëdhenj iu ndalua të shesin;institucioneve shtetërore iu është thënë të blejnë aksione;shumë kompani me çmimet në rënie, janë lejuar të pezullojnë tregtinë. Këto janë veprime, që mund të ndërmerren për disa ditë, për të përmbajtur një panik qartazi të pajustifikuar, por ato po zbatohen në mënyrë të qëndrueshme për një treg, që është ende larg nivelit të tij të jo shumë kohëve më parë.

Pjesërisht, ata mund të jenë të shqetësuar mbi pasojat financiare. Duket se një numër lojtarësh në Kinë, kanë marrë hua të mëdha në formë aksionesh për siguri, në mënyrë që rrënimi i tregut të mund t’i çojë drejt falimentimit. Kjo është veçanërisht shqetësuese, sepse Kina ka një sektor të madh bankar “në hije”, që është në thelb i parregulluar dhe mund të përjetojnë lehtë goditjet e një krize.

Por ndërkaq duket sikur qeveria kineze, pasi i inkurajoi qytetarët të blejnë aksione, tani ndjen se duhet të mbrojë çmimet e aksioneve, për të ruajtur reputacionin e saj. Dhe sigurisht ajo që po bën aktualisht, po e copëton me një shpejtësi rekord imazhin e Pekinit.

Në fakt, çdo herë që ju mendoni se autoritetet kanë bërë gjithçka që mundën, për të shkatërruar kredibilitetin e tyre, ata tejkalojnë vetveten. Kohët e fundit, mediat shtetërore bënë me faj për rënien e ccmimit të aksioneve, siç mund të mendonit edhe vetë, një

komplot të huaj kundër Kinës, i cili është edhe më pak i besueshëm sesa mund të mendohet:Kina ka ushtruar prej kohësh kontrolle të rrepta, që efektivisht përzunë të huajt jashtë tregut të saj të aksioneve, dhe është e vështirë të shesësh pasuritë, që nuk ju lejuan kurrë t’i zotëronit në vetë të parë.

Pra, çfarë kemi mësuar nga gjithë kjo situatë? Rritja e pabesueshme e Kinës nuk ishte një mirazh, dhe ekonomia e saj mbetet një central elektrik produktiv. Problemet e tranzicionit për rritjen më të ulët janë padyshim të mëdha, por ne i kemi njohur ato prej një kohe të gjatë.

Lajmi i madh këtu, nuk ka të bëjë me ekonominë kineze;por me udhëheqësit e Kinës. Harroni gjithçka që keni dëgjuar për madhështinë dhe largpamësinë e tyre. Duke gjykuar nga qasja e tyre aktuale, ata nuk kanë as idenë më të vogël se çfarë janë duke bërë.

Shqipëroi:Bota.al