Pse teknologjia nuk ka prodhuar më shumë Demokraci?

Nga Thomas Carothers, botuar në FP, 8 qershor 2015

Teknologjitë e reja ofrojnë mjete të rëndësishme për fuqizimin – por demokracia është akoma në stanjacion. Ç’farë po ndodh?

Momenti i tanishëm na ballafaqon me një paradoks. Pesëmbëdhjetë vitet e para të këtij shekulli kanë qenë një periudhë befasuese për përparimet në fushën e komunikimit dhe teknologjisë së informacionit, duke përfshirë dixhitalizimin, aksesin në platforma video, telefona smart, media sociale, biliona njerëz që hyjnë në internet, dhe shumë të tjera. Këto ndryshime revolucionare nënkuptojnë të gjitha një fuqizim të thellë të individëve përmes qasjes në mënyrë eksponenciale në informata, një lehtësi të madhe në komunikim dhe shkëmbim të të dhënave, dhe në mjete të fuqishme për krijimin e rrjeteve. Megjithatë, pavarësisht këtyre ndryshimeve, demokracia – një sistem politik i bazuar në idenë e fuqizimit të individëve – gjatë këtyre viteve ka mbetur në stanjacion në botë. Numri i demokracive sot në thelb nuk është më i madh se sa ishte në fillim të shekullit. Shumë demokraci, ato që janë ngritur prej kohësh dhe ato të reja, janë duke përjetuar dobësi serioze institucionale dhe besim të dobët në publik.

Si mund ti pajtojmë këto dy realitete të kundërta globale – përparimin e paparë të teknologjive që lehtësojnë fuqizimin individual dhe mungesën e përgjithshme të përparimit të demokracisë në mbarë botën? Për të ndihmuar në përgjigjen e kësaj pyetjeje, pyeta gjashtë ekspertë të ndryshimeve politike, të gjithë me bagazhe shumë të ndryshëm profesionalë dhe kombëtare. Këtu janë përgjigjet e tyre, ndjekur dhe nga disa vëzhgime të mia të shkurtra.

1. Vendos një bast mbi nivelin lokal

Martin Tisné (@martintisne) është drejtor i politikave në Omidyar Network.

Një zgjidhje e pjesshme për këtë mister qëndron në faktin e mirë-njohur, por kritik se udhëheqësit mendjemprehtë autoritarë janë në gjendje të kufizojnë efektet e fuqizimit të teknologjisë për qytetarët e thjeshtë, duke goditur në hapësirën ​​qytetare – gjë që po e bëjnë në shumë vende – dhe duke përdorur teknologji të reja për skajet e tyre anti-demokratike, të tilla si ndjekja e vendndodhjes dhe veprimet e aktivistëve pro-demokracisë.

Por unë do të theksoj një tjetër faktor, më pak të diskutuar: Shumë raste të fuqizimit demokratik të mundësuar nga teknologjia bëhen në nivel lokal dhe në këtë mënyrë evitohen masa të një niveli kombëtar për fitoren e demokracisë. Qytetarët e shqetësuar në shumë vende mund të jenë të pakënaqur me udhëheqësit e tyre politikë jo-demokratike, por ata përdorin mjete të duhura teknologjike për të përqëndruar energjitë e tyre në nivel lokal – duke u angazhuar në komunitetin e tyre lokal me FixMyStreet, duke vendosur zyrtarët vendorë të llogarisin shpenzimet, duke përdorur BudgIT, dhe duke ndjekur performancën e shkollave të tyre lokale me Mejora Tu ESCUELA. Ata janë duke bërë veprime demokratike domethënëse në zona të lokalizuara të shumë vendeve (një fushatë e udhëhequr nga komuniteti në Rio de Janeiro, një ushtrim i buxhetimit me pjesëmarrje në Manila), pa prodhuar ende ndryshime të llojit të regjimit kombëtar.

Një ose dy dekadat e ardhshme mund të prodhojnë një tjetër pamje të ndryshimeve globale demokratike, pasi teknologji të avancuara të modeleve të inovacionit politik janë duke u përhapur në mjediset urbane me densitet të lartë, duke i bërë kryetarët e bashkive dhe këshillat lokalë maja kryesore të ndryshimeve më të gjera demokratike. Për më tepër, teknologjitë e reja janë duke e fuqizuar individin në shumë aspekte të jetës së tij, që nuk lidhen drejtpërdrejt me politikën, për shembull, duke i dhënë një akses të dobët në shërbimet bankare, më parë të paarritshme, dhe i duke ndihmuar në të drejtat e pronës komunitet më të varfra. Këto forma të ngadalshme socio-ekonomike të fuqizimit, kanë të ngjarë të kenë efekte më të mëdha politike në vitet pasardhëse.

2. Edhe autokratët dini si ta përdorin Teknologjinë

Larry Diamond (@LarryDiamond) është nje kërkues i lartë në Institutin Hoover dhe në Institutin e Spogli Freeman për Studime Ndërkombëtare të Universitetit Stanford, ku ai drejton Qendrën për Demokraci, Zhvillim, dhe Sundim të Ligjit.

Një arsye për këtë anomali është se fatet globale demokratike janë të formuara nga shumë faktorë të ndryshëm. Ndërsa disa faktorë të fuqishëm pro-demokratikë janë aktualisht të pranishëm – si psh. zhvillimi i gjerë ekonomik, përhapja e “teknologjive të lira” (sidomos telefonat celular), dhe rritja më e gjerë e shoqërisë civile – ndikimi i tyre pozitiv është duke u zbehur nga faktorët e dëmshëm, që për fat të keq janë të shumtë: rritja e fuqisë dhe ndikimi (rajonal dhe global) i autokracive si Kina, Rusia dhe Irani; efektiviteti i zbehur dhe shpërbërja e demokracive ekzistuese; dhe “lufta mbi terrorin”, e cila tenton të minojë presionin për të drejtat e njeriut dhe qeverisjen e mirë në rajonet kryesore në zhvillim. Gjithashtu, demokracia u zgjerua në dekadat e mëparshme në shumë pjesë të botës, ku kushtet objektive nuk ishin shumë të favorshme. Pra, duhet një partneritet i caktuar i faktorëve ndërkombëtarë dhe vendas, për të mbajtur demokracitë e reja të paqëndrueshme nga të qenit të kërcënuara nga probleme si korrupsioni sistematik dhe konfliktit etnik.

Së dyti, ndërkohë që këto teknologji të reja të komunikimit janë patjetër duke u fuqizuar, ato jo vetëm fuqizojnë individët dhe grupet për të bërë gjëra demokratike; ata gjithashtu bëhen platforma për përhapjen e shpejtë të thashethemeve, fyerjeve etnike, ksenofobisë dhe ndjenjave të tjera ekstremiste dhe jo-tolerante (madje edhe ideologjitë). “Hate Radio” ka luajtur një rol të rëndësishëm në genocidin e Ruandës. Sot, mediat sociale mund të nxisin urrejtje dhe paragjykim. Mediat sociale ndihmojnë gjithashtu në polarizimin politik në disa vende në tranzicion – si Tailanda – në të njëjtën mënyrë që veprojnë edhe në Shtetet e Bashkuara dhe në Evropë. Kur polarizimi ndodh pa një konsensus të fuqishëm mbi rregullat e lojës demokratike, rregulli kushtetues është i rrezikuar.

Së fundi, autokratët e kanë ngritur lojën e tyre në monitorimin, kufizimin dhe madje edhe mbylljen e teknologjive të lira. Kina dhe Rusia janë dy prej tyre, por autokracite në përgjithësi janë duke ndarë mjetet e tyre të censurës në Internet dhe shtypjes dixhitale. Demokratët duhet të organizojnë një përgjigje.

3. Kufizimet ndaj Teknologjisë vazhdojnë 

Senem Aydin Düzgit është profesor i asociuar dhe kryetar departamentit Jean Monnet, Departamenti i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin Bilgi të Stambollit.

Mes emocionit mbi fuqinë potencialisht transformues të teknologjive të reja të komunikimit, është e rëndësishme të mos harrojmë faktin se një numër i madh i njerëzve në demokracitë e shëndetshme ende nuk kanë qasje në burime të tilla. Për shembull, në Turqi – një histori suksesi ekonomik në mes të demokracive të reja – afërsisht gjysma e familjeve ende nuk kanë lidhje në internet. Ata në këtë mënyrë vazhdojnë të mbështeten në median tradicionale, të tillë si televizion, për lajmet dhe informacionet politike. Shoqëruar nga censura efektive qeverisëse të mediave të tilla –evidente kjo sidomos gjatë protestave Gezi të vitit 2013, kur një segment i rëndësishëm i popullatës turke ishte i varur nga lajmet e sponsorizuara nga qeveria që krijonin kuptimin e zhvillimeve befasuese – efektet çliruese të internetit si burim alternativ informacioni kanë rënë në heshtje. Edhe instrumente të reja të medias, që janë perceptuar shpesh si burime të parezistueshme të fuqizimit të qytetarëve, mund të censurohen. Për shembull, YouTube dhe Twitter janë mbyllur në Turqi në raste të shumta nga gjykatat, duke vepruar këto me urdhër të autoriteteve politike. Qeveria miratoi një Ligj të Ri të Internetit në shkurt të vitit 2014, duke lejuar Autoritetet Turke të Telekomunikacionit të bllokonin çdo website brenda katër orëve, pa autorizimin paraprak të gjykatës.

Për më tepër, përparimet teknologjike e kanë bërë më të lehtë për regjimet autoritare për të gjurmuar dhe shtypur opozitën. Për shembull, Ligji i Internetit 2014 ju kërkon ofruesve të internetit në Turqi për të ruajtur për dy vjet të dhënat që ata mbledhin mbi aktivitetin e përdoruesve të internetit dhe për ta vënë në dispozicion të autoriteteve sipas kërkesës. Ka pasur raste të shumta kohët e fundit në Turqi të njerëzve që shkojnë në gjyq për “fyerje të presidentit” mbi bazën e mesazheve që ata postojnë në Twitter dhe Facebook. Së fundi, efektet polarizuese të instrumenteve të mediave sociale mund të godasin ashpër disa demokraci veçanërisht të dobëta, duke fuqizuar grupet armiqësore ku qytetarët janë mbledhur, nxitur përjashtimin politik dhe konfliktin.

4. Detyra më e vështirë

Rakesh Rajani (@rakeshrajani) është drejtor për pjesëmarrjen demokratike dhe qeverisjen në Fondacionin Ford.

Ne pëlqejmë të mendojmë se shtypi Gutenberg solli Reformimin. Kjo është ndoshta për shkak se ne preferojmë një tregim bindës sesa një të vërtetë.

Në vitin 2009 kam filluar Twaweza, një iniciativë ambicioze ndryshimi shoqëror në Afrikën Lindore, pjesërisht për të realizuar “demokratizimin e thellë” të potencialit të teknologjive të komunikimit. Përhapja e pavarur (ose e pa kontrolluar nga qeveria) e radios, televizionit dhe gazetave, telefonive celulare të lira dhe internetit, ka qenë shumë e rëndësishme, sepse lejonte idetë të gjeneroheshin dhe të ndaheshin kudo dhe me këdo, me shpejtësi dhe kosto të paparë. Autoritetet nuk do të jenë më në gjendje të mos flasin mbi atë që ka ndodhur dhe atë që njerëzit mendonin; risitë dhe aspiratat do të lulëzonin.

Por gjatë gjashtë viteve të kthjellta të gjykimeve, gabimeve dhe sukseseve të pjesshme, mësuam se kjo nuk funksionon tamam në këtë mënyrë dhe ndoshta kurrë nuk ka funksionuar. Teknologjia nuk ka sjellë asgjë. Ajo krijon mundësi të reja për mbledhjen dhe analizimin e të dhënave, ide dhe komunikimin midis njerëzve, por njerëzit ende duhet të lëvizin për t’u angazhuar dhe për të gjetur rrugët praktike për veprim. Aty ku frika e të qënit i sulmuar apo ku zakonet e vetëcensurës pengojnë agjenci, teknologji, aty është një ndeshje e dobët.

Në ndjekjen e ndryshimeve shoqërore, supozimet tona kane të bëjnë me çfarë i motivon njerëzit. Mënyrat në të cilat autoritetet dhe korporatat ushtrojnë fuqinë për të shtypur kundërshtarin janë reale dhe gjithnjë e më shumë po dalin hapur. Që keto kanë nevojë për tu ekspozuar kjo është e qartë. Por detyra më e vështirë është që të kuptosh se si të motivosh dhe të organizosh njerëzit për të bërë presion për një ndryshim social, ku frika është e garantuar, ku ka një mijë kërkesa, dhe ku suksesi është i pasigurt.

Shtypi Gutenberg, kutia e votimit, dhe Twitter janë shpikje të mrekullueshme për të dhënë impuls demokratik. Aspekti revolucionar më i vërtetë i revolucioneve të njeriut është puna e vështirë për heqjen dorë nga besimi dhe veprimi kolektiv.

5. Mos harroni Institucionet

Nga Diane de Gramont, Diane de Gramont është një student në Yale Law School dhe një ish-analist në Democracy and Rule of Law Program në Carnegie Endowment for International Peace.

Pikturoni një aktivist demokratik. Imazhi që të vjen në mendje është ai i një dizidenti hero duke luftuar me guxim për liri kundër një shteti represiv. Teknologjia mund të jetë një mjet i fuqishëm për individë të tillë që të shpërndajnë kritika ndaj qeverisë, të gjejnë aleatë të mundshëm, dhe të koordinojë protesta publike. Natyrisht që duket si një force liberale.

Megjithatë, sfida e avancimit ose e konsolidimit të demokracisë në shumë vende nuk është vetëm – ose as kryesisht – rritja e hapësirave për shprehjen e qytetarëve. Ajo është gjithashtu krijimi i institucioneve përfaqësuese të besueshme që mund t’i përgjigjen kërkesave dhe nevojave të qytetarëve. Ndërtimi i institucioneve të tilla ka qenë një betejë e vështirë për shumë demokraci që aspirojnë, dhe teknologjitë fikse mund të sigurojnë vetëm ndihmë të kufizuar.

Partitë politike, për shembull, janë “pjesa më e dobët” në shumicën e demokracive të reja (dhe atyre të vjetra, gjithashtu). Ato nuk besohen dhe nuk respektohen nga qytetarët, por shkencëtarët politikë në përgjithësi besojnë se demokracia është jofunksionale pa to. Teknologjitë e reja të komunikimit paraqesin sa sfida ashtu dhe mundësi për palët që janë tashmë duke luftuar. Duke lehtësuar lidhjet e drejtpërdrejta midis politikanëve dhe votuesve, për shembull, mjete të tilla mund të zvogëlojnë nevojën për organizimin e partisë në zgjedhje dhe për të rritur kandidaturat jashtë rradhëve. Nëse kjo mund të injektojë gjak të freskët në politikë, ajo gjithashtu mund të çojë në legjislatura të dobëta, të fragmentuara dhe të pafata për të mbështetur koalicione të qëndrueshme qeverisëse ose për të krijuar kontrolle efektive të pushtetit ekzekutiv.

Dhënia e shërbimeve publike cilësore është një problem po aq serioz për demokracitë e reja. Në disa demokraci të mirë-krijuara, si India, teknologjia ka luajtur një rol të rëndësishëm në mundësimin e qytetarëve për të monitoruar cilësinë e ofrimit të shërbimeve dhe vënies në dukje të korrupsionit. Megjithatë, përpjekjet për të eksportuar metoda të tilla te demokracitë e reja shpesh kanë rezultuar zhgënjyese. Kërkesat në rritje të qytetarëve mund të përmirësojë qeverisjen vetëm në qoftë se institucionet shtetërore janë në gjendje dhe të gatshme për t’iu përgjigjur në mënyrë produktive. Kur nuk janë, ndërgjegjësimi në rritje i publikut për korrupsionin shtetëror dhe jo-efikasitetin në vend, mund të kontribuojë në zhgënjimin në rritje dhe pakënaqësinë me demokracinë.

6. Mësimet e përziera nga Irani

Golnaz Esfandiari (@GEsfandiari) është korrespondent i lartë në  Radio Liberty dhe Radio Free Europe.

Situata në Iran tregon vështirësinë për ti dhënë një përgjigje të thjeshtë kësaj pyetjeje. Ne një deklaratë të kohëve të fundit në një intervistë televizive amerikane, ministri i jashtëm i Iranit, Mohammad Javad Zarif theksoi se Republika Islamike nuk i burgos qytetarët e saj për mendimet e tyre dhe reagimin e madh negativ në mediat sociale iraniane. Faqja e Facebook së Zarifit u mbush me përkujtime rreth të burgosurve politikë. Reagimi u përhap aq shumë, sa që diplomatët kryesorë Iranianë u ndjenë të detyruar, duke përdorur Facebook, të ndryshonin fjalimin e tij.

Pa mediat sociale, fjalimi i rremë i Zarifit do të kishte qenë në masë të madhe i pakundërshtueshëm, duke pasur parasysh mungesën e hapësirave alternative në vend për debate të hapura. Megjithatë, incidente të tilla nuk e kanë bërë Republikën Islamike të përqafojë lirinë e fjalës. Vetëm disa ditë pasi Zarif tha se Teherani nuk i burgos njerëzit për mendimet e tyre, një mbrojtës i shquar i të drejtat e njeriut u dërgua në burg për evidentimin e abuzimeve të qeverisë.

Interneti dhe mediat sociale i kanë dhënë fund monopolit të informacionit të cilin më parë e gëzonin qeveritë autoritare. Njerëzit në shumicën e vendeve të tilla janë tani të ekspozuar ndaj lajmeve të ndaluara dhe një shumëllojshmërie të opinioneve, përkundër përpjekjeve nga qeveritë e tyre për të kufizuar lëvizjen e lirë të informacionit. Ata mund të diskutojnë tema tabu, të kritikojnë udhëheqësit e tyre, dhe të protestojnë kundër padrejtësive. Shkëmbimet e Facebook dhe tweets nuk do të krijojnë automatikisht një demokraci në Iran apo në vende të tjera të mbyllura politikisht, por u jep atyre guximin të kërkojnë ndryshimin me një armë potencialisht të fuqishme, me të cilën ata mund të arrijnë një audiencë që është në rritje. Që demokraca të avancojë në vende të tilla, veprimi në terren është i nevojshëm nga qytetarët të cilët janë të gatshëm të paguajnë një çmim. Aftësia për të komunikuar dhe për tu organizuar në internet mund të ndihmojë që një veprim i tillë të ndodhë, por kjo është vetëm një pjesë e vogël e asaj që është e nevojshme për të krijuar një masë kritike të aktivitetit. Për më tepër, qeveritë në shtetet autoritare janë duke përdorur metoda paralele në internet për të shtypur qytetarët e tyre, nga frika e kërcënimit të qytetarëve që janë të mirë-informuar ndaj udhëheqësve jo-demokratik.

 7. Po, është e komplikuar

 Thomas Carothers

 Përgjigjet e kontribuesve ndaj enigmës se pse përparimi i teknologjive të reja të komunikimit në pesëmbëdhjetë vitet e fundit nuk ka prodhuar ndonjë përparim të përgjithshëm të demokracisë në botë avullojnë në tre linja të ndryshme:

Së pari, është shumë shpejt për të parë efektet e plota.

Së dyti, efektet pozitive potenciale çvlerësohen pjesërisht ose kufizohen nga faktorë të tjerë, duke përfshirë edhe disa tendenca më të mëdha kundërbalancuese në skenën politike ndërkombëtare për demokracinë, aftësinë e qeverive autoritare për të përdorur të njëjta teknologji për qëllimet e tyre anti-demokratike, dhe aksesin e pjesshëm te keto teknologji në shumë vende.

Dhe së treti, teknologjia nuk zgjidh disa sfida themelore të ndërtimit të demokracisë, mbi të gjitha, atë të të nxiturit të qytetarëve për tu angazhuar në veprime kolektive dhe krijimin e institucioneve efektive përfaqësuese.

Edhe pse kontribuesit variojnë në shkallën e tyre të entuziazmit ndaj teknologjive, asnjëri prej tyre nuk nënvizon se teknologjia është thjesht mbivlerësuar shumë si një element potencialisht transformues politik. Për këtë arësye, shpjegimet e tyre të ndryshme nuk janë, në themelet e tyre, përjashtuese të njëra tjetrës. Pa u përpjekur për të krijuar një konsensus të rreme, dikush mund të parashtrojë se të tre linjat e argumentit kanë të ngjarë të jenë vërteta të paktën në një farë mase, dhe të marra së bashku përbëjnë të paktën një fillim të mirë për një përgjigje të enigmës që nxit këtë hetim.

Një debat paralel po shfaqet në fushën ekonomike në mënyrë interesante. Paul Krugman i New York Times pyeti kohët e fundit, në një kolonë të titulluar “The Big Meh”, se përse i gjithë zhvillimi teknologjik i viteve të fundit, që premton hapa ekonomikë të mëdhenj, ka përkuar me rritje ekonomike të ngadaltë dhe rritje të pabarazisë, sidomos në vendet që e gëzojnë më shumë këtë teknologji. Ndoshta pasi përgjigjet të jenë maturuar në lidhje me këtë pyetje, ato mund të trajtohen bashkë me eksplorimin e mëtejshëm të anës politike dhe një përgjigje më e plotë për të dyja do të dilte nga kryqëzimi i të dy çështjeve.