Manovra e BQE: në udhëkryqin midis euforisë dhe depresionit

Sipas Il Sole 24 ore, 23 janar 2015

Nën një presion politik dhe mediatik të pa precedent, Mario Draghi ka arritur të miratojë me një shumicë të madhe të bordit të BQE, një operacion të lehtësimit monetar, të paktën dy herë më të madh se sa pritej. Sistemi evropian i bankave qendrore do të blejë bono sovrane, të agjencive dhe institucionet evropiane për 60 miliard në muaj deri shtator 2016, ose edhe përtej këtij limiti, derisa inflacioni nuk do të jetë në një “rrugë të qëndrueshëm” drejt 2%.

Potenciali pozitiv është shumë i lartë: duke zëvendësuar letrat publike me vlerë me likuiditet të ri, bankat janë të inkurajuar të financojnë ndërrmarjet, politikat e të cilave garantojnë perspektivat e rritjes; gjithashtu me një inflacion më të lartë do të ulet vlera reale e borxheve publike; së fundi, tregu i letrave publike me vlerë do të jetë më pak i paqëndrueshëm. Politika monetare e vetme ndoshta nuk mund të ringjallë konsumin dhe investimet, mungesa e të cilëve ndikon në ekonominë evropiane, por ajo mund të zvogëlojë mosbesimin tashmë me rrënjë të thella, që është shkaku i parë i vakumit të kërkesës.

Pas zhgënjimit të planit Juncker të Investimeve, Banka Qendrore Evropiane ofron kështu nxitjen e fundit ndaj qeverive për të miratuar reformat, si dhe ndaj bankave dhe bizneseve të përfitojnë nga rënia e çmimeve të euros dhe të naftës. Kushtet e favorshme nuk do të zgjasin përgjithmonë. Data e 2016 në këtë mënyrë merr një rëndësi për politikën dhe jo vetëm për ekonominë.

Presioni politik rreth Draghit ishte diçka e paparë. Politikanët e vendeve të ndryshme kanë nxitur një klimë të armiqësisë, që ka synuar një çarje brenda Bankës Qendrore Evropiane. Draghi është mbështetur në statusin e bankës, dhe pastaj mbi traktatet, për të vlerësuar objektivin kryesor të mbrojtjes së stabilitetit të çmimeve. Parimi sipas të cilit politika monetare duhet të dominojë objektivat fiskale, i dashur për Bundesbank, është cilindri përmes të cilit Draghi mundi të nxjerrë një politikë gjërësisht të pranuar për të ndryshuar pritjet e deflacionit, pa kujdesin e tepruar ndaj pasojave fiskale.

Kjo nuk është një zgjidhje magjike, por një ushtrim i lidershipit mbinacional në një kuadër politik të vështirë, kur qeveritë dhe opinioni publik janë duke u larguar nga projekti evropian. Jo rastësisht BQE është bërë shënja e parë e polemikave të politikës kombëtare. Mbrëmjen e kaluar titulli i “Bild” ishte “Dragi shkatërron paratë tona?”, komenti i FAZ ishte “Pra, Draghi shkatërron besimin.” Jo rastësisht për disa muajsh tema e vetme lehtësimit sasior dukej ajo që ndante rreziqet fiskale midis qendrës dhe periferisë së euros. Dy ditë më parë, Parlamenti holandez shprehu opinionin se taksapaguesit duhet të mbrohen nga borxhi italian. Në të njëjtën frikë përfshihen “strings gjermane”, si kjo gazetë e ka vlerësuar kundërshtimin e Berlinit për ndarjen e rreziqeve nëpërmjet blerjeve të letrave publike me vlerë.

Ndarja formale e rreziqeve është vendosur në minimum dhe do të ketë tregun si gjykatës përfundimtar. BQE do të blej vetëm 8% të obligacioneve sovrane (një tjetër 12% të letrave me vlerë të institucioneve evropiane), pjesa tjetër do të përfundojë në buxhetet e bankave qendrore kombëtare. Pranohet kështu rreziku që vazhdon fragmentimin e sistemeve financiare gjatë tre vjetëve, me normat e interesit më të larta në vendet e dobëta sesa në vendet e tjera. Edhe në rastin e krizës fiskale, secili vend do gjendej më lehtë i izoluar. Por mundësia e paaftësisë paguese largohet (edhe pse nuk është e përjashtuar nga aneksi teknik i shpërndarë nga Frankfurti) tani që spiralja borxh-deflacion është kundërshtuar në mënyrë të besueshme përmes një ndërhyrje që të gjithë governatorët e kanë gjykuar të mbrojtur nga sfidat ligjore.

Gjykimi mbi shkallën e ndarjes apo segmentimit të blerjeve të obligacioneve të qeverisë do të kuptohet më mirë në muajin mars, pas plotësimit të pregatitjes teknike dhe ligjore. Frankfurtit i përket koordinimi i blerjeve prej bankave qendrore kombëtare në përmasa në përputhje me aksionet e secilit vend në kapitalin e Bankës Qendrore Evropiane. Nuk është e thënë që çdo bankë qendrore blen vetëm tituj e vendit të saj, as që proporcioni i letrave me vlerë të jetë fiks (mund të jetë i pamundur në rastin e vendeve të vogla dhe me pak borxh). Me aq sa mund të kuptohet, është e sanksionuar centraliteti i organit drejtues të Bankës Qendrore Evropiane për të vendosur mënyrën e blerjeve, edhe duke e modifikuar atë me kalimin e kohës. Në teori, si në të kaluarën, BQE mund të ndryshojë programin nëse qeveritë do të abuzonin prej kredimit të lehtë për të mos respektuar angazhimet, një hipotezë që do të kontrollohet në rastin grek.

Në fund të fundit, në qoftë se ndërhyrja e Bankës Qendrore Evropiane do të çojë në një përmirësim të ekonomisë dhe do të ketë një rikompaktësim edhe politik të zonës së euros, apo përkundrazi, nëse, ajo do të zgjerohet, porta e daljes për vendet e dobëta, nuk varet nga banka qendrore. Si zakonisht përsëritet, ndërhyrja e Bankës Qendrore Evropiane heq alibinë e përgjegjësisë për politikat kombëtare. Pasi rikonfirmohet unikaliteti i politikës të sistemit të bankave qendrore, ndarja e rrezikut mbetet në mënyrë indirekte përmes sistemit të pagesave, potenciali për konflikt politik midis vendeve mbetet i lartë. Të gjitha qeveritë duhet të kuptojnë natyrën “bipolare” të manovrës së djeshme: jep eufori nëse gjërat shkojnë mirë, ose depresioni i zi, në qoftë se sfida do të jetë humbur.