Le Monde: Rënia e euros është sidomos një rritje e dollarit

Le Monde, Intervistë me Jérôme Héricourt, profesor i ekonomisë në Universitetin e Brest, 17 janar 2015

Euro ka vazhduar të bjerë kundrejt dollarit, të premten, 16 janar, rreth orës 23 (Paris) monedha e përbashkët evropiane kishte vlerën 1,1566 dollarë, kundrejt 1,1623 dollarë, të enjten në të njëjtën kohë. Gjatë seancës, euro madje ra nën 1,15 $, për herë të parë që nga nëntori 2003.

A duhet të mirëpresim këtë rënie të vazhdueshme të euros, apo duhet të kemi frikë pasojat që vijnë prej saj? Jérôme Héricourt, profesor i ekonomisë në Universitetin e Brest dhe ekonomist në Qendrën për Studime prospektive dhe Informacione Ndërkombëtare (CEPII), deshifron këtë rënie të monedhës evropiane.

Është rënia e euros një dukuri e qëndrueshme?

Në raport me pikën e saj më të lartë në maj 2014 euro ka rënë pak më shumë se 16% kundrejt dollarit, dhe gati 5% në “kursin real efektiv të këmbimit,” domethënë, kursi mesatar i këmbimit për të gjitha monedhat e vendeve kryesore (në këtë rast 61), që janë partnerë me zonën e euros, por e ponderuar me peshën e secilit prej tyre në tregtinë e saj të jashtme. Edhe pse 5%, ajo fillon të bëjë shumë, “rënia” e euros është pra sidomos një rritje e dollarit.

Por, kjo rënie pritet të vazhdojë afatgjatë, sepse ajo reflekton dy fenomene. Së pari, Shtetet e Bashkuara kanë një ritëm të mirë të rritjes (3,1% parashikuar për 2015), gjë që nuk e ka zona euro (1,3%). Në këto kushte, mundësitë për investime në SHBA janë më fitimprurëse se sa në eurozonë. Së dyti, politikat monetare gjithnjë e më shumë do të ndryshojnë: SHBA duke qënë me një punësim të lartë, me 6% papunësi dhe në fundin e shpallur të blerjeve masive të aseteve («quantitative easing»), dihet se Fed në mënyrë të pashmangshme i afrohet rritjes së normave të interesit. Në të njëjtën kohë, Banka Qendrore Evropiane (BQE) duket se gjithnjë e më shumë dëshiron të angazhohet në mënyrë të hapur në blerjet e aseteve, sidomos të titujve të borxhit sovran.

Kështu, ndërsa oferta e dollarëve të rinj do të bjerë, ajo e euros do të rritet, gjë që do të krijojë në mënyrë të pashmangshme një mungesë relative të dollarit, dhe në këtë mënyrë një rritje të çmimit të tij. Por edhe në qoftë se stoku i dollarit mbetet më lart se ai i euros në botë, dollarët janë tashmë të vendosur.

Nëse, përveç këtyre arsyeve, shtohet një krizë e re e besimit të investitorëve kundrejt euros, rasti i rinovimit të “problemit grek” pas zgjedhjeve të 25 janarit, rënia e euros do të jetë edhe më e fortë.

Rasti i frangës zvicerane është mjaft i ngjashëm: rritja në Zvicër është më e lartë se sa në eurozonë (pritet 2.1% në 2015). Banka Kombëtare e Zvicrës, duke parashikuar se politika e Bankës Qendrore Evropiane mund të forcojë vetëm trendin e zhvlerësimit të euros, dhe duke e ditur se ajo do të ndjekë politikën e saj të kufizimit të çmimit frangës zvicerane, preferoi të lëshoj monedhën e vet të fluturoj.

A është rënia e euros një lajm i mirë për ekonominë e zonës?

Efektet pozitive janë të padiskutueshme. Ajo rrit konkurrencën e çmimeve të eksporteve dhe rrjedhimisht rrit kërkesën ndërkombëtare për bizneset në zonë. Ne kemi llogaritur se një zhvlerësim i kursit real të këmbimit prej 10% të euros në raport me një vend partner, përkthehet në një rritje mesatare prej 6% të eksporteve.

Sigurisht, kjo do të rriste si çmimet e mallrave të importuara, por vetëm prej 2% deri 3%. Balanca neto mbetet pozitive. Për më tepër, kjo llogaritje është bërë para rënies dramatike të naftës: kështu balanca neto mund të jetë edhe më pozitive.

Gjermanët të lidhur me parimin e një euro të fortë, nuk duket të jenë të kënaqur. Përse?

Ndoshta ata do të përfitojnë pak më pak se Franca, sepse zinxhiri i tyre i vlerës përfshin një sasi më të madhe të mallrave industriale të importuara, që do të shtrënjtohen. Por shumë studime tregojnë se nëse ndikimi mbi eksportet gjermane do të ishte pak më i ulët, ai do të mbetej gjërësisht pozitiv.

Për momentin, unë nuk kam gjetur ende ndonjë studim që mund të provojë se rënia e euros do të kishte një ndikim negativ në ekonominë gjermane. Kjo sidomos kur një e katërta e eksportit gjerman është jashtë zonës euro, dhe vetëm 15% në zonën e euros – kundrejt respektivisht 10,1% dhe 11,7% për Francën.

Megjithatë nëse Berlini vazhdon të mbroj, zyrtarisht, euron e fortë, kjo është kryesisht për arsye politike dhe ideologjike, që nuk kanë të bëjnë me ekonominë. Qeveria ka “shitur” në opinion braktisjen e markës gjermane, mjet i luftës kundër inflacionit, i konsideruar si përgjegjës prej triumfit e nazizmit para luftës, kundër premtimit të një euro të fortë.

Një monedhë e fortë mban, në të vërtetë, një presion të vazhdueshëm mbi çmimet e kompanive, të detyruara për të ulur shpenzimet e tyre, veçanërisht pagat, për të qenë konkurrues, duke shmangur inflacionin.

Sot, për arsye kryesisht politike, Berlin vlerëson se ajo që gjermanët kanë bërë si sakrifica, duhet të bëhen tani nga të tjerët. Por në situatën aktuale ekonomike dhe sociale të vendeve si Greqia, Spanja apo edhe Franca, këto sakrifica janë thjeshtë të pamundura për tu kërkuar.

Vende të tjera, të tilla si Brazili dhe Rusia, kanë parë kohët e fundit që monedhat e tyre janë në kolaps. Këto rënie janë perceptuar si shfaqje të dobësive serioze në ekonomitë e tyre. A është kjo e njëjtë për zonën e euros?

Në terma afatshkurtër, siç e kam thënë, diferenca midis euros dhe dollarit reflekton diferencën e rritjes midis Evropës dhe Shteteve të Bashkuara. Por kjo nuk ka të bëjë me rastin e Rusisë apo të Brazilit.

Së pari, rënia e real apo rublës kanë qënë shumë më të forta dhe më të shpejta se ajo e euros: 50% rënies së rublës kundrejt dollarit në tre muaj, kjo nuk është 15% në gjashtë muajt.

Brazili vuan nga një flluskë të madhe e kredisë gati të shpërthej në çdo moment. Rusia është një ekonomi rentiere, e varur nga nafta, e cila nuk ka mundur të kryej diversifikimin e mjaftueshëm për të gjetur burime të tjera të rritjes.

Asgjë të tillë nuk ka në eurozonë. Rënia e euros, e kam thënë, është kryesisht rritja e dollarit. Kjo nuk është alarmante nëse nuk reflekton një mosbesim investitorëve kundrejt monedhës së vetme, mosbesim që nuk ekziston, siç e tregojnë normat shumë të ulëta të interesit për borxhet sovrane evropiane.

Nëse këto norma të interesit do të rriten, do të ishte një çështje tjetër …

Në kundërshtim me atë që thuhet shpesh apo lexohet, nuk ka asnjë lidhje mekanike midis forcës së një monedhe dhe dinamizmit të një ekonomie.

Dollari ka qenë relativisht i ulët gjatë gjithë gjysmës së dytë të viteve 1990, por investimet dyndën në Shtetet e Bashkuara, të tërhequra nga vala e teknologjive të larta.

Por teoria ekonomike nuk thotë se ka një “vlerë ekuilibri” në mes të kursit të këmbimit të një monedhe dhe bazave të ekonomisë?

Pa dyshim, por ekonomistët janë duke shkulur flokët e tyre për një kohë të gjatë për të përcaktuar momentin se kur kjo vlerë ekuilibri është arritur në të vërtetë.

Ajo që vihet re në realitet është se kursi i këmbimit devijon pak apo shumë fort rreth kësaj vlere të ekuilibrit në varësi të rrethanave.