Problemi më i madh ekonomik në botë

Nga The Economist, 25 tetor 2014

Deflacioni në zonën e euros është në prag të një rreziku tepër serioz

koment foto ilustrimEkonomia botërore nuk është në gjendje të mirë. Lajmet nga Amerika dhe Britania ka qenë arsyeshëm pozitive, por ekonomia e Japonisë është duke luftuar dhe rritja e Kinës tani është në ritmet më të ngadalshme që nga 2009-ta. Rreziqet e paparashikueshme janë bërë të shumta, sidomos epidemia Ebola, e cila ka vrarë mijëra në Afrikën Perëndimore dhe po kapërcen përtej kufijve. Por kërcënimi më i madh ekonomik vjen nga Europa kontinentale. Tani që rritja gjermane ka ngecur, Eurozona është në prag të recensionit të tretë në gjashtë vjet. Drejtuesit e Europës kanë shpenzuar dy vjet, të marrë peng nga Mario Draghi, presidenti i Bankës Qendrore Europiane, për të bërë “gjithçka që duhet” për të shpëtuar monedhën e përbashkët. Francezët dhe italianët kanë shmangur reformat strukturore, ndërsa gjermanët kanë insistuar për më shumë masa shtrënguese. Çmimet janë në rënie në tetë vende europiane. Shkalla e përgjithshme e inflacionit të zonës ka rënë në 0.3% dhe mund të shkojë në rënie të plotë vitin e ardhshëm. Një rajon që përbën pothuajse një të pestën e prodhimit botëror është në marshim drejt stanjacionit dhe deflacionit. Optimistët, si brenda dhe jashtë Europës, shpesh citojnë shembullin e Japonisë. Ajo ra në deflacion në fund të viteve 1990, me pasoja të pakëndshme, por jo apokaliptike për veten dhe ekonominë botërore. Por zona Euro paraqet rreziqe shumë më të mëdha. Ndryshe nga Japonia, zona Euro nuk është një rast i izoluar. Nga Kina në Amerikë inflacioni është ende tepër i ulët dhe në rrëshqitje. Dhe ndryshe nga Japonia, e cila ka një shoqëri homogjene, stoike, zona e euros nuk mund t’i bëjë ballë me vite një skleroze ekonomike dhe çmime gjithnjë e në rënie. Kur barra e borxheve fluturon sa në Itali e sa në Greqi, investitorët do të tremben dhe politikanët populistë do të fitojnë terren dhe këto situata krijojnë mundësi për një shembje të shpejtë të euros

Ky papagall po pushon së jetuari

Edhe pse shumë europianë, sidomos gjermanët, janë sjellë frikshëm me inflacionin, deflacioni mund të jetë akoma më i egër. Nëse njerëzit dhe firmat presin që çmimet të bien, shpenzimet ndalojnë dhe kërkesa bie. Kjo bën që huaja të rritet. Kjo ishte ajo që ndodhi në Depresionin e Madh, me pasoja të tmerrshme sidomos në Gjermani në fillim të vitit 1930. Pra, kjo është shqetësuese pasi, 46 banka qendrore pohojnë se kanë inflacion nën objektivin e tyre. Disa rënie çmimesh janë të mirëseardhura, çka vlen sidomos për uljen e madhe të çmimeve të naftës, pasi kjo ka rritur të ardhurat e konsumatorëve. Por çmimet e ngadalësuara dhe pagat në vendnumëro i detyrohen më shumë të kërkesës së dobët në ekonomi dhe rreth 45 milionë të papunëve në vendet e pasura. Investitorët kanë filluar të presin inflacion më të ulët edhe në ekonomi të tilla si Amerika, të cilat janë në rritje me ritme të arsyeshme. Më keq akoma, normat afatshkurtra të interesit janë afër zeros në shumë ekonomi, kështu që bankat qendrore nuk kanë më hapësirë për uljen e tyre për të rritur shpenzimet. Në këtë drejtim mbetet vetëm arma e shtypjes së më shumë parave. Kërcënimi i inflacionit të ulët në rang global është një arsye e mirë për bankat qendrore për të mbajtur politikën monetare të lirshme. Por ai është një sinjal gjithashtu se bankat duhet të rishohin objektivat e inflacionit për një rritje në afat më të gjatë. Megjithatë, problemi i menjëhershëm është zona Euro. Ekonomia kontinentale e Europës ka shumë dobësi të mëdha në themel, që nga demografia, borxhet e rënda dhe tregjet sklerotike të punës. Por ajo gjithashtu ka bërë gabime të mëdha në politika. Franca, Italia dhe Gjermania kanë treguar shmangie ndaj të gjitha reformave strukturore për nxitjen e rritjes. Zona Euro është veçanërisht e ndjeshme ndaj deflacionit për shkak të insistimit të Gjermanisë për masat shtrënguese fiskale. Edhe tani me ekonomi kontraktuese, Gjermania është ende e fiksuar për reduktimin e deficitit për të gjitha qeveritë, ndërsa lehtësimi monetar që ka bërë Banka Qendrore Europiane ka qenë shumë më pak sesa ai i bankave të tjera qendrore në vende të mëdha. Nga njëra anë buxhetet tkurren dhe BQE lufton për të bindur njerëzit se ajo mund të ndalojë rënien e çmimeve, pasi tashmë një deflacion është i mundshëm. Shenjat e stresit kanë filluar të shfaqen. interesat e obligacioneve në Greqi janë rritur ndjeshëm dhe mbështetja ndaj krahut të majtë të partisë Syriza është rritur.

Bashkimi me kor, rrjedhja e gjakut, e padukshme

Nëse Europa do të ndalojë përkeqësimin e mëtejshëm të ekonomisë së vet, ajo së pari duhet të ndalojë sjelljen e saj vetëshkatërruese. BQE ka nevojë për të filluar blerjen e bonove sovrane. Kancelarja e Gjermanisë, Angela Merkel, duhet të lejojë që Franca dhe Italia të ngadalësojnë ritmin e shtrëngimeve; në kthim, këto vende duhet të përshpejtojnë reformat strukturore. Gjermania, e cila mund të marrë hua para me norma negative të interesit, mund të shpenzojë më shumë për ndërtimin e shtëpive. Këto masa do të ndihmojnë, por nuk janë të mjaftueshme. Kjo nuk është e mjaftueshme edhe kur Draghi merr përsipër gjysmëzgjidhjen. Diçka më radikale është e nevojshme. Alternativa më e mirë është një rritje dramatike në shpenzimeve e infrastrukturës me blerjen e bonove nga Banka Qendrore Europiane. Kështu, Banka Europiane e Investimeve do të mund të hedhë në investim 300 miliardë euro për investime të tilla, si lidhje hekurudhore më të shpejta ndërkufitare dhe në integrimin më të madh të tregjeve të energjisë elektrike, duket rritur kështu vëllimet në bono, të cilat Banka Qendrore Europiane do të mund të blejë në tregun sekondar. Një mundësi tjetër do të ishte ripërcaktimi në rregullat e deficitit të BE-së për të përjashtuar shpenzimet për investime, të cilat u krijojnë qeverive deficite të mëdha. Pas gjithë kësaj qëndron një problem i vullnetit politik. Zonja Merkel dhe gjermanët duken të përgatitur për të vepruar vetëm kur monedha e vetme është në prag të katastrofës. Ndërkohë, në të gjithë Europën njerëzit po dëmtohen, në Itali dhe Spanjë papunësia ndër të rinj është mbi 40%. Votuesit, zemërimin e tyre e shprehën në zgjedhjet parlamentare të BE-së këtë verë, dhe ndryshimet nuk ishin të pakta. Një tjetër rënie në humnerë do të testojë durimin e tyre. Edhe një herë deflacioni ka ekonominë në nofullat e tij. Liderëve të Europës po u mbaron koha.