Për ngritjen e Byrosë Kombëtare të Hetimit

Nga Ilir Dhima, botuar në Shqiptarja.com

Që kur ngritja e një organizmi të veçantë brenda strukturave të Policisë së Shtetit dhe me një emërtim të tillë zuri vend në Programin e Qeverisë së Alenacës për një Shqipëri Evropiane, nëpër rrethe të ngushta poltikanësh dhe juristësh u shtrua si të thuash me mërmëritje pikpëpyetja, sipas së cilës, mos ndoshta organizimi dhe funksionimi i këtij organi të ri do të binte ndesh me frymën dhe gërmën e Kushtetutës, që në nenin 148/1 të saj ngarkon me ushtrimin e ndjekjes penale Prokurorinë.
Së fundi, kur u vu re që në prejektligjin e ri për Policinë e Shtetit vijoi të përmendej emërtimi Byroja Kombëtare e Hetimit, Prokurori i Përgjithshëm ngriti zërin, nëpërmjet një reagimi kundërshtues në formën e deklaratës publike, për t’i dhënë mundësi Presidentit të Republikës që të shtonte nota të tjera në refrenin e zakonshëm të vet, se mazhoranca parlamentare dhe Qeveria kërkonkërkan t’i heqin atij kompetenca të njohura nga Kushtetuta dhe ligji.
Pavarësisht këtyre lloj komunikimeve dhe ndoshta motiveve të përbashkëta të këtyre zyrtarëve të lartë të shtetit, që bien në unison me zërin e ngjirur apo të çjerë të përfaqësuesve të Partisë kryesore të opozitës politike shqiptare, në të vërtetë projektimi i kësaj strukture të re me kompetencë lëndore krimet e korrupsionit dhe çdo vepër penale të kryer në formën e organizuar as nuk dublon veprimtarinë e Prokurorisë. As nuk dublon dhe as nuk mbulon veprimtarinë e Prokurorisë, përderisa edhe në qeverisjen e mëparshme ka funksionuar një Drejtori e Hetimit të Krimit të Rënda pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë së Shtetit, ndërkohë që policia e gjyqësore ushtronte veprimtarinë e ndarë në krahë të veçantë, pra, sa pranë Prokurorisë, sa pranë Policisë së Shtetit, për të mos folur pastaj edhe në organe të tjera si Roja Bregdetare, Shërbimi Pyjor, Antikontrabanda, Drejtoria Hetimore e Tatimeve etj. tek e fundit, kontrolli i hetimeve përsëri i nbetet organit të Prokurorisë.
Në këtë vështrim do të vlerësohet si humbje kohe zgjatja e diskutimeve për emërtim tjetër të një strukture të re dhe të veçantë të Policisë së Shtetit, me kompetencë territoriale në të gjithë vendit. Por, ajo që ia vlen të tërheqë vëmendjen është mënyra e organizimit dhe e funksionimit të Byrosë Kombëtare të Hetimit në zgjerim dhe thellim të parashikimeve të prolektligjit “Për Policinë e Shtetit”, përmbajtja e të cilit u bë objekt debati edhe në mbledhjen e fundit të Komisionit parlamentar për Sigurinë Kombëtare, që u zhvillua pas largimit të deputetëve opozitarë vetëm me përfaqësues të mazhorancës. Dhe, megjithë këtë fakt, debatet (me aq sa u pasqyruan nga mediat) karakterizoheshin më së shumti prej një fryme konfliktuale e ofendimesh ndaj Ministrit të Brendshëm dhe Zëvendësit të tij, se sa prej argumenteve të sakta dhe të qarta rreth nevojës së plotësimit dhe përmirësimit të tekstit të projektligjit të ri “Për Policinë e Shtetit”, që e prezantuan dhe e mbrojtën përpara anëtarëve mazhoritarë të atij Komisioni vetë titullarët e Ministrisë së Brendshme.
Në këto kushte, më parë se sa ky projktligj të shtrohet për diskutim në Komisionin e Ligjeve dhe aq më parë se sa t’u nënshtrohet debateve në seancë plenare të Kuvendit, i lutemi lexuesit që t’i ngarkojë këto rradhë që të përmbushin rolin e një farë instrumenti për disa sqarimeve të nevojshme, qoftë edhe të pjesëshme. Të kuptohemi, jo për krejt problematikën e projektligjit, por vetëm për çka përmban Kreu VI i tij (nenet 26 – 34), që i kushtohet krijimit të Byrosë Kombëtare të Hetimit. Realisht, gjatë këtij Kreu nuk propozohet asgjë e veë apo edhe thelbësore, për të krijuar ndonjë ide për premisat e kësaj strukture në dhënien e rezultateve optimiste për luftën apo ndëshkimin e kriminalitetit, përkatësisht të korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Ajo që fillimisht bie në sy në konceptimin e kësaj strukture është mungesa e asaj që në veprimtarinë e këtyre lloj organesh me vizion të gjerë, siç pretendohet të jetë Byroja Kombëtare e Hetimit, thirret si ‘Natyra interforcë’. E theksojmë këtë nisur nga e vërteta e pakontestueshme, që do ta verifikonte pa dyshim praktika e së nesërmes te ne dhe aktualisht përvoja e shteteve aleate, se pesha e luftës kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar nuk mund t’i lihet vetëm Policisë së Shtetit. Pavarësisht rolit parandalues, por edhe represiv të saj, e domosdoshme është që gjatë ushtrimit të detyrave të strukturës së vet të veçantë të bashkëveprohet edhe me personel dhe përgjegjësi të strukturave analoge të Tatimeve, Doganave, të Shërbimeve Informative, të Pastrimit të Parave etj.
Në këtë vizion të gjerë spikat edhe ideja e krijimit të një Komisioni Kombëtar Mbikqyrës dhe Koordinues për Luftën ndaj Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, cili do të duhej të funksiononte ndoshta pranë Ministrisë së Brendshme, me përfaqësues të të gjitha atyre strukturave, pa harruar sigurisht edhe Drejtorinë përkatëse të Prokurorisë së Përgjithshme. E pra, funksionimi, natyra dhe mënyra e drejtimit të këtij Komiteti Kombëtar do të duhej të pasqyrohej në projektligj.
Ndërkohë, çka nuk del e qartë në projektligj ka të bëjë edhe varësinë administrative dhe territoriale, që do të thotë se Byroja Kombëtare e Hetimit duhet të kryejë veprimtari parandaluese dhe gjyqësore, duke gëzuar kështu statusin e policisë gjyqësore. Në këtë kuptim, vërtet që nga këndi administrativ BKH do të varet drejtpërsërdrejti prej Drejtorit të Përgjithshëm të Policisë së Shtetit, por nga këndi i veprimtarisë gjyqësore sigurisht që do të duhet të varet prej prokurorit.
Le të shfletohet ligji “Për policinë gjyqësore”, ku rregullohen raportet për karrierën dhe procedimin disiplinor, duke u vendosur drejtpeshimi i pranueshëm midis rolit apo funksioneve të organit administrativ të origjinës dhe prokurorit! Njëherazi, ajo që quhet kompetencë lëndore e Byrosë Kombëtare të Hetimit është e domosdoshme të përputhet me kompetencën e Gjykatës për Krime të Rënda, e cila jep vendimet penale ndaj figurave të veprave të korrupsionit të nëpunësve të lartë shtetërorë dhe të të zgjedhurve vendorë, të gjyqtarëve, prokurorëve, dhe ndaj çdo krimi të kryer nga organizatat dhe grupet e strukturuara kriminale. Gjithashtu, kompetenca lëndore e Byrosë Kombëtare të Hetimit nuk mund të mbetet pa u përputhur edhe me kompetencën e Gjykatës së Lartë, e cila së paku deri më sot ka juridiksionin fillestar ndaj krimeve të kryera nga deputetët dhe ministrat. Por, ekspertë të caktuar të fushës kanë pasur rastin të shprehen dhe të sqarojnë me argumente, se kompetenca lëndore duhet të normohet sipas një formulimi elastik, nisur nga parimi i përzgjedhjes.
Në të gjithë veprimtarinë e Byrosë Kombëtare të Hetimit, pa dyshim që ta do mendja të përcaktohen edhe raportet e kësaj strukture të veçantë me shërbimet e tjera të Policisë së Shtetit, si edhe me çdo ent shtetëror që kryen veprimtari parandalurese dhe gjyqësore. Këto raporte nuk mund të mbeten jashtë  parashikimeve të projektligjit dhe të ndonjë akti përkatës, në mënyrë që me miratimin dhe hyrjen në fuqi të tyre të detyrohen ligjërisht këto shërbime dhe ente që të njoftojnë Byronë Kombëtare të Hetimit për çdo të dhënë të përftuar rreth veprave penale që lidhen me kompetencën lëndore të kësaj struktura, si edhe me raste të tjera që mbartin mundësinë e zhvillimit të korrupsionit dhe krimit të organizuar, si për shembull, ato që kanë të bëjnë me lëvizjet e dyshimta bankare, me trafikun e paligjshëm të drogave, armëve dhe të qenieve njerëzore, me trukimin e tenderave etj, etj. Prandaj duket plotësisht i arsyeshëm edhe mendimi i ekspertëve të spikatur, sipas të cilëve, Byroja Kombëtare e Hetimit deri në marrjen përsipër të hetimeve mund të ketë një rol koordinimi të veprimtarisë së shërbimeve të tjera.
Ka akoma edhe disa çështje, shtjellimi i saktë dhe i qartë i të cilave i mungon projektligjit. Por, për evidentimin dhe sqarimin e tyre nuk po zgjatemi më tej këtu. Sidoqoftë, nuk mund të lemë pa thënë, se gjatë leximit të Kreut VI të projektligjit “Për Policinë e Shtetit” hasesh me terma jo fort adeguate dhe që nuk harmonizohen me ligjet e tjera apo nuk disiplinohen nga legjislacioni ynë penal dhe ai proceduralo – penal. Kështu që, për rishikimin e këtij projekti do të kërkoheshim pa tjetër edhe opsione riformulimi.
Për ilustrim të këtij pretendimi mund të përmendim nenin 32, ku masa e shkarkimit nga detyra operohet me termin ‘largim’ vetëm për shkelje të rënda disiplinore, ku domosodshmërisht duhet të përcaktohen si shkak për shkarkimin nga detyra edhe shkeljet ligjore; më tej, të qartësohen dhe detajohen konkretisht këto shkelje. Ndryshe, humb siguria juridike, duke iu hapur rrugë arbitraritetit. Gjithashtu, termi ‘fusha e korrupsionit’ përdorur në neni 26 duket e papërshtatshme për vetë faktin që korrupsioni as nuk është dhe as nuk mund të kuptohet apo të vlerësohet si fushë; ai është një krim dhe si i tillë parashikohet në literaturën e drejtësisë penale. Vazhdojmë më tej…Jo, kështu më tej nuk mund të vazhdohet!