Kush i auditon audituesit?

Sipas Monitor, 3 janar 2018

Bordi i Mbikëqyrjes së Kontabilitetit të Kompanisë Shtetërore në Amerikë, nën drejtimin e një shefi të ri. Një regjim i ri, në mbikëqyrjen e auditimit të Amerikës mund të dëmtojë përparimin

Kolapsi i Enron dhe WorldCom në vitet e para të fillimit të këtij shekulli e vendosën çështjen e mashtrimit të të dhënave në titujt kryesorë të shumë gazetave.
Investitorët humbën mbi 200 miliardë dollarë. Në vitin 2002 bursat ranë me mbi një të pestën midis prillit dhe korrikut. Si kundërpërgjigje e kësaj situate u krijua një organ i ri, Bordi i Mbikëqyrjes së Kontabilitetit të Kompanisë Publike (PCAOB), për të mbikëqyrur audituesit, shkruan The Economist.

Kërkesa e saj për t’u dhënë audituesve më shumë kurajë vazhdon së bashku me paraqitjen e rregullave të reja që James Doty, drejtuesi i tij në prag të largimit, i konsideron si ndryshimet më të rëndësishme në lidhje me audituesit në këto 70 vitet e fundit. Pyetja që lind tani është nëse, pasardhësi i tij, z. Doty, emri i të cilit u bë publik nga Autoritetet dhe Komisioni i Shkëmbimit më 12 dhjetor, së bashku me katër anëtarët e Bordit të Mbikëqyrjes së Kontabilitetit të Kompanisë Publike, do të vazhdojë të ecë në po të njëjtin drejtim.

Dhënia e informacioneve të tjera shpjeguese mbi mandatin dhe pavarësinë e audituesve do të hyjnë në fuqi gjatë kësaj jave. Dhe që nga viti 2019, audituesit duhet të shkojnë përtej nivelit në të cilin ata e kanë vendosur veten, që do të jetë një dështim i plotë ose sukses, vetëm nëse deklaratat financiare do të bëhen sipas rregullave.

Ata do të duhet të shpjegojnë “çështje kritike të auditimit”, që do të thotë rastet kur ata duhet të përballen me bordin drejtues të kompanive.
Shumë firma të mëdha i urrejnë këto ndryshime, duke paralajmëruar se investitorët do të dështojnë deri në detajin më të vogël.
Por në fakt, frika tyre e vërtetë mund të jetë humbja e kontrollit mbi rrjedhën e informacionit për investitorët. Këto rregulla kanë për qëllim zvogëlimin e problemeve që dominohet nga katër partneritetet e mëdha, Deloitte, EY, KPMG dhe PwC.
Për të nxitur dhe për të rritur besimin e investitorëve, firmat e listuara duhet të angazhojnë auditues të jashtëm. Gjithashtu, kompanitë janë edhe ato që i paguajnë audituesit dhe jo investitorët.

Në Perëndim, mbikëqyrja më e fortë ka kushtëzuar edhe me një cilësi më të mirë. Në Amerikë, vitin e kaluar, për shembull, PwC shleu një padi prej 5.5 miliardë dollarësh ndaj Bankës, sepse në vitin 2009, kjo bankë rezultoi të kishte bërë një hua ndaj aseteve që as nuk ekzistonin fare.
Megjithatë, edhe frekuenca dhe ashpërsia e rivlerësimeve të kontabilitetit kanë rënë me kalimin e kohës në Amerikë (shih grafikun) dhe inspektorët po gjejnë më pak mangësi gjatë auditimeve.

Në Britaninë e Madhe, ku ndaj audituesve ushtrohet një kontroll më i lartë dhe u është kërkuar që të auditojnë me kujdes të veçantë disa sektorë, rreth 81% e auditimeve të FTSE 350 të inspektuara nga rregullatorët në 2016 ose i plotësonin të gjitha standardet ose kishin vetëm disa probleme të vogla, një shifër mjaft e përmirësuar në krahasim me atë prej 56% të pesë viteve më parë.

Por dy dobësi të mëdha vazhdojnë të mbeten të pranishme në industrinë e auditimit. Së pari, në një nivel global, cilësia është ende relativisht shumë e ulët. Sipas një sondazhi të kryer në 36 vende, gjatë vitit të kaluar nga Forumi Ndërkombëtar i Rregullatorëve të Pavarur të Auditimit u zbulua se një “shifër e lartë, aq sa të konsiderohet si e papranueshme”, ku 42% nga 855 auditime nuk i plotësonin standardet e inspektorëve. Secili nga katër partneritetet e mëdha është përfshirë në skandale gjatë viteve të fundit, veçanërisht në tregjet në zhvillim.

Rregullatorët amerikanë mund të heqin standardet. PCAOB kontrollon auditimet për të gjitha kompanitë e listuara në Amerikë, pavarësisht vendndodhjes së audituesit (megjithëse Kina refuzon aksesin e inspektorëve). Shumica e sanksioneve që ajo ka ndërmarrë ka qenë kundër firmave të huaja, duke përfshirë edhe bashkëpunëtorët e katër partneriteteve të mëdha (Big Four). Ndër dënimet e saj më të rënda, ka qenë ai në të cilin ajo gjobiti Deloitte në Brazil, kundrejt një gjobe prej 8 milionë dollarësh, gjatë vitit të kaluar për dokumente të falsifikuara dhe fshehje të provave nga inspektorët.
Ekzekutivët e lartë të katër më të mëdhenjve (Big Four) edhe pse me vështirësi të madhe, i pranojnë shkeljet e kryera jashtë vendit. Por, për shkak se shumica e këtyre firmave janë shumë të afta nga ana ligjore, ato kanë qenë në gjendje të shmangin një dëmtim shumë të rëndë të reputacionit të tyre. Dhe shqetësimi në këtë drejtim është se as kompanitë, as rregullatorët nuk mund të lejojnë të disiplinojnë në mënyrë të rreptë e audituesit për dështimet e tyre për shkak të defektit të dytë të madh: konkurrencës së limituar.

4 firmat më të mëdha dominojnë auditimin për kompanitë e mëdha të listuara, duke shqyrtuar 99% të llogarive të tyre në S&P 500 dhe FTSE 100. Zgjedhjet e kompanive janë më të kufizuara, sepse rregullat e konfliktit të interesit ndalojnë firmat e njëjta nga shitja e shërbimeve të konsulencës dhe auditimit. Mbi 85% e kompanive S&P 500 janë audituar nga e njëjta kompani për më shumë se dhjetë vjet, sipas Audit Analytics, një ofruesi të dhënash. Kjo rrezikon në nivel shumë të lartë objektivitetin.

Sesi do të vijojë kjo situatë është ende e paqartë. Z. Doty thekson faktin se pavarësia e audituesve duhet të jetë prioritet dhe nëse kjo gjë sigurohet, mungesa e konkurrencës do të kalojë në plan të dytë dhe do të jetë më pak shqetësuese.
Sidoqoftë, PCAOB-ja ka shumë pak hapësirë për të vepruar, pasi Dhoma e Përfaqësuesve votoi në vitin 2013 për të ndaluar rotacionin e detyrueshëm të audituesve. Në të kundërt, rregullatorët europianë tani kërkojnë firma që kanë përdorur të njëjtin auditues për dhjetë vite me radhë të nxjerrin kontratat e tyre në tender. Gjithsesi, katër më të mëdhatë vazhdojnë të mbeten mbizotëruese.

Dhe ky përqendrim i kësaj fuqie në duart e katër më të mëdhave është një element shqetësues për shumë. Çfarë mund të ndodhë nëse një skandal tjetër do të përfshijë dhe do të fundosë një nga firmat, duke e shndërruar këtë katërshe të madhe në tre?
Rregullatorët europianë tani po monitorojnë rreziqet për firmat e auditimit. Në Britani, bordet e auditimit duhet të përfshijnë drejtorët e pavarur joekzekutivë. Steven Harris, një anëtar i bordit që po largohet nga PCAOB-ja, i cili ndihmoi në hartimin e Sarbanes-Oxley, dëshiron të shohë rregulla të ngjashme edhe në Amerikë.

Kjo duket e pamundur, për shkak të një rreziku të ri mbi cilësinë e auditimit. Shumë prej drejtuesve shpresojnë për rregulla më të lehta. Kjo do të përshtatej me reformën derregulluese të administratës Trump. Megjithëse Sarbanes-Oxley nuk është renditur në listën e shumicës së librave për t’u zhdukur, pasardhësi i z. Doty, William Duhnke, një ish-ndihmës i Senatit Republikan, mendohet të favorizojë derregulimin. Dy nga katër anëtarët e tjerë të bordit janë ish-audituesit e Big Four. Sigurisht, që Jay Clayton, ka thënë se ai nuk po kërkon që të bëjë ndryshime radikale. Ai do të tregohej i mençur nëse do të merret në konsideratë përparimi që është bërë që nga periudha e errët e falimentimit të Enron dhe WorldCom, përpara se ta hidhte drejt flakëve rregulloren e auditimit.