Dy zgjidhje të kundërta për të njëjtin qëllim

Nga Artan Hoxha, botuar në Panorama online, 19-20.11.2012

I. TEZAT BASHA

Në bashkëbisedimin me studentët e Tirana Business University (TBU), rreth dy javë më parë, për temën e rolit të Bashkisë në zhvillimin ekonomik dhe punësimin, Lulzim Basha, kryetari i Bashkisë Tiranë, u shpreh edhe lidhur me taksat vendore duke shtruar për zgjidhje mbi tri kushte apo synime të reformës fiskale vendore, që përmbledhtas ishin:

-
të mos krijojë barrë shtesë fiskale dhe administrative;

– të përfshijë në ndarjen e të ardhurave kombëtare në favor të qeverisjes vendore edhe të një pjese të tatimit mbi të ardhurat personale dhe të tatimit mbi fitimin e bizneseve;

– të përmirësojë partneritetin e pushtetit qendror e vendor dhe t’i shërbejë reduktimit të informalitetit e rritjes së performancës së qeverisjes vendore.

Lulzim Basha i kishte shprehur edhe më parë këto teza në programin e tij elektoral, si edhe në disa aktivitete të lidhura me decentralizimin dhe autonominë fiskale në gjysmën e parë të këtij viti, por në takimin me studentët e TBU, tezat u rihodhën në një moment kur sapo ka nisur, në këtë vjeshtë, diskutimi i zjarrtë i vizioneve diametralisht të kundërta të të dyja kampeve të politikës mbi sistemin fiskal.

II. KONTEKSTI POLITIK

Tezat Basha u rideklaruan në një kohë kur është ndezur debati politik, nxitur nga deklarimet e Edi Ramës për heqjen e taksës së biznesit të vogël – taksë kjo e përcaktuar si vendore nga legjislacioni në fuqi – deklarim ky në kuadrin e ideve të reja socialiste për sistemin progresiv të taksimit të cilave, maxhoranca, lidhur me taksat vendore, u është përgjigjur që taksat s’mund e s’duhet të zerohen apo se Edi Rama, kur ishte kryetar, veçse i rriti ato e, lidhur me taksimin progresiv, se ai është marksist e rrënues i ekonomisë.


Në këtë përballje, më shumë zhurmuese e turbulluese sesa sqaruese e prodhuese, tezat Basha janë një pikënisje e mirë për ridiskutimin e thelluar të çështjeve fiskale vendore të cilat mund të trajtohen e zgjidhen pavarësisht zgjedhjeve të ardhshme, ndërsa ato të lidhura me sistemin kombëtar fiskal kanë kohë të trajtohen në fushatë, si dhe pas atyre zgjedhjeve në varësi se cili do të jetë fitimtari.

Ndërkohë, qeveria duket se po kalon administrimin e taksës vendore mbi biznesin e vogël tek administrata tatimore kombëtare me arsyetimin e eliminimit të inspektimeve të dyfishta mbi biznesin e vogël nga dy administratat fiskale, qendrore e vendore njëkohësisht.

Ndaj, është e udhës që, duke zbërthyer tezat Basha, të diskutojmë nëse tri kushtet apo synimet e tyre mund të arrihen vetëm përmes një mënyre me natyrë centralizuese apo më të paktën dy të këtilla, edhe pse tërësisht të kundërta mes tyre e kështu, të mundësohej përzgjedhja e asaj mënyre e cila do të premtonte rezultate më të larta për secilin nga tri kushtet/synimet e tezave në fjalë.

Por, diskutimi merr kuptim veçse mes atyre të cilët ndajnë të njëjtin mendim se decentralizimi si reformë, me aq rezultate sa ka arritur deri tani në zgjerimin dhe forcimin e autonomisë vendore, ka sjellë përmirësimin e kësaj qeverisjeje krahasuar me periudhën paradecentralizuese dhe se një zgjerim i mëtejshëm i kësaj autonomie në ata parametra të vendosur nga Kushtetuta, strategjia e decentralizimit 1999 dhe ligjet bazë do të ishte e dobishme.

Për ata që s’besojnë tek autonomia vendore dhe efektet pozitive të saj, diskutimi i mëposhtëm do të ishte i pakuptimtë, ndaj edhe mund ta ndërpresin që këtu leximin e këtij shkrimi.

III. MODELET E AUTONOMISË FISKALE, MODELI QË U PËRZGJODH DHE ARSYET E PËRZGJEDHJES

Brenda konceptit kushtetues e strategjik të autonomisë vendore, një vend të veçantë zë autonomia fiskale. Eksperienca ndërkombëtare njeh modele përshkallëzuese të autonomisë fiskale, që mund të përmblidhen në tri të këtilla:

modeli I bazohet në autonominë e shpenzimeve buxhetore vendore, burimi i të cilave është një pjesë e destinuar e të ardhurave kombëtare, përfshirë taksat e ndara;

modeli II përmban modelin I e plotësohet edhe me autonomi fiskale, pra me ekzistencën e disa taksave vendore dhe të drejtën për vendosjen e nivelit të këtyre taksave, në disa raste brenda një intervali rreth një niveli tregues të tyre, por pa kompetenca në mbledhjen e këtyre taksave, mbledhje që kryhet nga autoritetet qendrore fiskale dhe të ardhurat u transferohen njësive vendore përkatëse;

modeli III i cili përmban modelin II dhe plotësohet edhe me të drejtën e përgjegjësinë që njësitë e qeverisjes vendore të kenë administratat e tyre fiskale, që mbledhin të ardhurat nga këto taksa.

Kushtetuta, strategjia e decentralizimit dhe ligjet bazë të qeverisjes vendore kanë përzgjedhur modelin e tretë. Diskutimet në vitet 1998-2003, kohë kur u plotësua i gjithë kuadri kryesor ligjor decentralizues dhe i autonomisë vendore, ishin mes të tri modeleve dhe u përzgjodh i treti për dy arsye bazë:

së pari, pasi ai i jep kuptim konceptit të politikës fiskale vendore, krahasuar me modelin e parë, pra në këto njësi merr kuptim diskutimi dhe vendimmarrja për nivelin e taksave, proces ky shumë i rëndësishëm i cili forcon kulturën e demokracisë dhe ndjenjën e përgjegjshmërisë qeverisëse dhe qytetarisë vendore;

së dyti, përballja me sfidën e mbledhjes vendore të taksave bën që të kuptohet mjaft më mirë se sa e vështirë është t’i mbledhësh vetë të ardhurat duke ndikuar në rritjen e eficencës së shpenzimeve, sjellje këto që nuk do të nxiteshin mjaftueshëm nga modeli i dytë në të cilin paraja mblidhet nga strukturat qendrore dhe u transferohet, drejt e në llogari apo llokum në gojë, njësive vendore të qeverisjes.

IV. ECURIA E ZBATIMIT TË MODELIT DHE EFEKTET


Modeli i tretë u zbatua me sukses në vitet 2002-2005 të qeverisjes socialiste dhe ka vazhduar të zbatohet më tej në vitet 2006-2009 të qeverisjes demokrate, që u karakterizuan edhe nga të ardhura e shpenzime të rritura gjatë viteve të mbara ekonomike, duke bërë që shkalla e autonomisë vendore shqiptare të arrijë në nivelet më të larta krahasuar me modelet europiane të autonomisë fiskale vendore me një indeks të lirisë fiskale, pra të pjesës së fondeve që mund të shpenzohen pa kushte, në nivelin e afër 60% e njëkohësisht me një peshë të qenësishme të të ardhurave nga burimet vendore në totalin e të ardhurave vendore.

Mjaft raporte vlerësuese të pavarura treguan se indikatorët e cilësisë qeverisëse, si: eficenca, efektiviteti, demokratizimi, pjesëmarrja e komuniteteve në qeverisjen vendore, njohën rritje e përmirësim si në shkallë mesatare kombëtare për të gjitha njësitë vendore së bashku, ashtu edhe individualisht, për një pjesë të madhe të këtyre njësive.

Modeli mund të kishte funksionuar mjaft më mirë, edhe brenda konceptit të politikave fiskale të barrës sa më të ulët që adoptuan demokratët, nëse:

– do të ishin miratuar dhe disa ndërhyrje përmirësuese lidhur me normën, bazën dhe mënyrën e llogaritjes së tatimit mbi pasurinë e paluajtshme, e cila mbetet ajo e vitit 2003 e që, krahasuar me normat, qoftë edhe ballkanike, janë 5-10 herë më të ulëta, ndërhyrje këto që u tentuan të miratoheshin konsensualisht në verën e vitit 2008, por mbetën të pamiratuara për shkak të tërheqjes së socialistëve në minutën e fundit në Kuvend;

– nuk do të ishte kufizuar liria fiskale për vendosjen e normës së taksës e aq më shumë kufizimin e tarifave vendore përmes një përqindjeje fikse në raport me taksën e biznesit të vogël, ku edhe vetë kjo u përgjysmua në vitin 2006, kufizime këto që u ndërmorën nga qeveria me arsyetimin e uljes së barrës fiskale, synim ky që mund të arrihej fare mirë përmes uljes me ligj të normës së taksës apo nxitjes së politikave vendore të barazimit të tarifës me koston për njësi të secilit nga shërbimet vendore përkatëse.

Së bashku, këto ngecje a ngërçe decentralizuese fiskale ulën motivimin vendor për të forcuar mbledhjen e të ardhurave, sjellje kjo që u theksua edhe më shumë kur, njëkohësisht, u rritën edhe transfertat nga buxheti i shtetit në formën e granteve, veçanërisht atyre konkurruese dhe atyre të kushtëzuara.

Ndërkaq, vitet 2010-2011, duke qenë vite të vështira ekonomike, turbulluan si performancën vendore ashtu edhe atë kombëtare fiskale, ndaj do ishte e tepërt që të kritikohej vetëm ajo vendore.

Konkluzionet e mësipërme duken qartë edhe nga tabela në të cilën jepen treguesit sintetikë të shkallës së decentralizimit fiskal dhe të fizionomisë së autonomisë financiare e fiskale të të gjitha njësive të qeverisjes vendore së bashku.

Viti 2001 është etapa 1 apo paradecentralizuese e me shkallë të ulët të autonomisë; vitet 2002-2005 përbëjnë etapën 2 që është edhe katërvjeçari i parë i zbatimit të reformës gjatë qeverisjes socialiste apo periudha e instalimit të autonomisë fiskale; vitet 2006-2009 përbëjnë etapën 3 apo ajo e vazhdimit të zbatimit të reformës gjatë qeverisjes demokrate dhe periudha 2010-2011 është etapa e katërt në të cilën, ndonëse autonomia mbetet e lartë, vërehen edhe impaktet mbi të prej shtrëngesave financiare si rezultat i efekteve të krizës botërore mbi ekonominë shqiptare. Nga tabela vërejmë se:

– pesha e shpenzimeve vendore në raport me shpenzimet e qeverisë qendrore ka ardhur duke u rritur ndër vite, duke u dyfishuar në krahasim me etapën paradecentralizuese;

– pesha e të ardhurave nga burimet vendore, si taksa e tarifa vendore, u rrit ndjeshëm në etapën 2, duke reflektuar efektet e menjëhershme të paketës fiskale vendore 2003, ndërsa kjo peshë ra diçka në etapat 3 dhe 4 si rezultat i mosrritjes dhe/ose uljes së normës së taksave e tarifave vendore, duke reflektuar politikat liberale fiskale edhe në nivel vendor dhe/ose i rënies së të ardhurave nga taksa me burim ndërtimet e reja si pasojë e vështirësive të mëdha në këtë sektor, rënie këto që janë kompensuar, në terma relativë, nga rritja e peshës së transfertave nga buxheti i shtetit;

– transfertat me formulë nga buxheti i shtetit mbeten në nivele të larta në etapat 2,3,4, por me një ulje të lehtë në dy të fundit, ndërsa në etapat 3 dhe 4 shfaqet fuqishëm roli i granteve konkurruese si instrument për të financuar investimet masive vendore në infrastrukturë;

– liria bruto fiskale, si shumë e tri indekseve, ka mbetur e njëjtë në të gjitha periudhat, ndërsa ajo neto fiskale qëndron në nivelet më të larta krahasuar me shumicën e vendeve europiane;

-
liria fiskale është mirëpërdorur për investime, pesha e të cilave në totalin e shpenzimeve u rrit ndjeshëm në etapat 2 dhe 3, duke bërë që qeverisja vendore të vlerësohet si një organizëm efektiv në shpenzimet kapitale, porse ky orientim investues ra në një farë mase të konsiderueshme në etapën 4 e që gjithsesi s’mund të shpjegohet me rënien e interesit vendor për investime por nga efektet e krizës, pasi i njëjti fenomen i rënies së peshës së investimeve vërehet edhe në qeverisjen qendrore.

V. NË VEND QË TË KRITIKOHET, DUHEN RIPARUAR DËMET E SHKAKTUARA MBI MODELIN

Ndaj, në vend që të kritikohet modeli i tretë i përzgjedhur rreth 12 vite më parë si shkak i problemeve të performancës vendore, shkaku duhet kërkuar te mosplotësimi i disa prej elementeve të modelit të tretë, te cenimi nga jashtë i ndonjë elementi të tij apo te veprimi i faktorëve ekonomikë jashtë qeverisjes vendore. Për këtë minimalisht duhen kryer tri veprime:

1. Miratimi i ndryshimeve mbi taksën e pasurisë së paluajtshme, të diskutuara në vitin 2008. Lidhur me këtë taksë ka vend, e në fakt këtu do të bënte kuptim, edhe për progresivitetin tatimor socialist që mund të aplikohet për lloje të caktuara pasurish si shtëpi të dyta a të treta.

2. Rizgjerimi i intervaleve të mundësisë vendimmarrëse vendore lidhur me normat e taksave vendore, ndërsa ndjeshmëritë kombëtare lidhur me politikat fiskale, qofshin këto demokrate a socialiste, mund të adresohen përmes modifikimit të normave treguese të taksave të caktuara vendore, të cilat përcaktohen me ligj nga Kuvendi.

3. Heqja e kufizimeve mbi tarifat e shërbimeve e këto të orientohen drejt mbulimit të kostove të plota, kombinuar me subvencione në rastet e shërbimeve jetike dhe/ose për shtresat në nevojë mundësisht e sa më shumë përmes subvencionit të konsumatorit e jo të ofertuesit.

VI. RIKTHIM TE TRI TEZAT BASHA PËRMES ZGJERIMIT DHE FORCIMIT TË MODELIT

Në vazhdim, është plotësisht e mundur që të kënaqen tezat Basha përsëri, duke e zhvilluar më tej modelin aktual të autonomisë fiskale vendore, dhe jo duke u kthyer te modelet e tjera.

1. Taksat e ndara

Pavarësisht nëse tatimi mbi të ardhurat personale dhe/ose i fitimit të biznesit do të mbesin tatime të sheshta me normë 10%, sipas qeverisë, apo do të progresohen, sipas opozitës, koncepti që një pjesë e totalit të të ardhurave nga secili prej tyre do të destinohet si e ardhur e qeverisjes vendore është i pavarur nga sheshtësia apo progresiviteti, ndaj debati kombëtar nuk ndikon çështjen vendore lidhur me këtë koncept.

Le ta shënojmë me X përqindjen që nga totali i këtyre të ardhurave kombëtare do të destinohet për qeverisjen vendore e që jep një fond në lekë që po e shënojmë me F(X). E njëjta shumë mund të merret edhe si kombinim i disa indekseve X1, X2,…Xn sipas segmenteve të caktuara të bizneseve dhe/ose të të ardhurave nga tatimet përkatëse kombëtare sipas barazimit F(X)=F1(X1)+F2(X2)+…+Fn(Xn), përmes të cilit, nëse duam të kemi një vlerë politikisht e shoqërisht të dëshiruar të X, ne mund ta arrijmë atë përmes vlerave të duhura të X1, X2, X3 duke futur në ndarje disa burime fiskale kombëtare, si tatimin mbi disa lloje të ardhurash personale, si dhe atë mbi fitimin e biznesit. Në këtë mënyrë realizohet edhe ideja fillestare decentralizuese, ende e pazbatuar deri sot, edhe teza Basha nr. 2, me të cilën s’ka pse të jetë kundër as Kryeministri Berisha, as edhe kryeopozitari Rama.

2. Taksa e biznesit të vogël dhe tatimi 10% i fitimit bruto

Ndërkohë, Edi Rama propozon heqjen e taksës vendore mbi biznesin e vogël. Teza Rama është e paqartë dhe ka krijuar idenë se bizneset e vogla nuk do të paguajnë më taksa, e mbi këtë kuptim është ngritur edhe antipropaganda qeveritare.

Taksa e biznesit të vogël sot ka dy pamje apo dy anë të të njëjtit detyrim fiskal, që është një dhe i vetëm. Përgjatë vitit bizneset e vogla derdhin tatime me këste duke i llogaritur ato bazuar në (1,5% të xhiros + një shumë fikse). Por, në fund të vitit fiskal, detyrimi faktik është veçse 10% e fitimit bruto, pasi, nëse gjatë gjithë vitit biznesi ka paguar, bazuar te xhiroja, më shumë se 10% të fitimit të tij bruto, ai rimbursohet për diferencën, e nëse ka paguar më pak, derdh diferencën.

Ndaj, nëse Edi Rama kupton vetëm heqjen e tatimit që llogaritet mbi xhiron, ai s’ka hequr ndosend, pasi përsëri bizneset e vogla do të paguajnë 10% të fitimit bruto në fund të vitit, aq sa paguajnë edhe sot. Pra, nëse ky është kuptimi i propozimit të Edi Ramës, s’ka asgjë për t’u shqetësuar, pasi bizneset do të vazhdojnë të kontribuojnë normalisht sipas nivelit 10% të taksës së sheshtë. Shumë zhurmë për asgjë.

Mbetet të presim se ç’do të vendosin socialistët lidhur me normën tatimore 10% të fitimit bruto mbi biznesin e vogël: nëse do ta mbajnë 10%, do ta ulin në 8% a 3%, apo do të bëhet edhe kjo 0%. Në proporcion të uljes së kësaj norme do të duhej të parashikoheshin masa kompensuese për buxhetet vendore përmes ndarjes së të ardhurave të tjera kombëtare me indekse më të larta dhe/ose rritjen e transfertave nga të ardhurat e përgjithshme të buxhetit. Gjithsesi, në të gjitha rastet kënaqen kërkesat e tezës Basha nr. 1, ndaj ka mundësi për konvergjencë, përjashtuar zerimin e plotë të kontributeve fiskale të biznesit të vogël si një zgjidhje e pakuptimtë.

3. Eliminimi i inspektimeve të dyfishta tatimore

Kushti/shqetësimi tjetër i tezës Basha nr. 1 lidhet edhe me efektet e padëshiruara administrative. Në fakt, dy administrata që inspektojnë të njëjtin biznes është e tepërt. Ndërkaq, propozimi që administrimi fiskal i taksës mbi biznesin e vogël t’i kalojë administratës qendrore fiskale duket gabimisht sikur është zgjidhja e duhur e problemit. Ky jo vetëm nuk është zgjidhje, por mund të krijojë efekte shtesë negative për dy arsye bazë:

– së pari, vështirë të imagjinohet se administrimi i çdo takse apo tarife vendore do të delegohet te administrata qendrore. Ç’do të bëhet me taksën e pasurisë së paluajtshme, atë të hotelit, pastrimit dhe plot tarifa vendore? A nuk kanë mbetur këto te administrimi vendor, ku i këtillë është edhe rasti i caktimit të një agjenti, si p.sh. ujësjellësi?

– së dyti, a do të kishte administrata qendrore motivin dhe vëmendjen mbi mijëra e mijëra subjekte të vogla që përbëjnë mbi 70% të subjekteve tatimore biznese, kur dihet që kostoja administrative e inspektimeve mbi ta është tepër, tepër e lartë krahasuar me të ardhurat shtesë që mund të mblidhen si pasojë e këtyre inspektimeve? Demotivimi i administratës fiskale qendrore ka qenë shqetësim real para vitit 2003, kur u vendos administrimi vendor i taksës së biznesit të vogël nga vetë bashkitë/komunat dhe një nga arsyet për përzgjedhjen e modelit të tretë.
Zgjidhja mund të ishte edhe e kundërta e asaj çka po propozohet sot, pra që administrata fiskale vendore të administronte, në kuptimin e detyrës dhe të së drejtës së kryerjes së inspektimeve, jo vetëm lidhur me taksën mbi fitimin bruto të biznesit të vogël, por edhe lidhur me çdo taksë tjetër që paguan apo mbahet në burim nga ky biznes, si ajo mbi pagat, sigurimet shoqërore, TVSH, pasurisë. Pra, administrata vendore të mbikëqyrte disiplinën fiskale lidhur me çdo detyrim fiskal nga të gjitha bizneset e vogla, i cili klasifikohet si biznesi që kryen nën 8 milionë lekë xhiro në vit.

Në këtë rol, ndërsa të gjitha të ardhurat nga tatimi mbi fitimin bruto të biznesit të vogël si dhe i pasurisë do të ishin të ardhura vendore, pra ndarje me koeficient 100%, për detyrimet e tjera fiskale qeverisjes vendore mund t’i njihej koeficienti përkatës i ndarjes, si p.sh. nga tatimi mbi pagat e njëkohësisht edhe një tarifë e arsyeshme agjenti lidhur me inspektimet mbi TVSH, sigurimet shoqërore, a ndonjë taksë/tatim tjetër kombëtar për aq sa këto aplikohen te bizneset e vogla.
I njëjti koncept i ndarjes së të ardhurave dhe i rolit të agjentit fiskal mund të shtrihej edhe në bizneset pak më të mëdha, p.sh. ato në intervalin 8-20 milionë lekë xhiro në vit, natyrisht me indekse më të vogla të ndarjes së të ardhurave nga tatimet e ndashme dhe të tarifës për agjentin, për arsye lehtësisht të kuptueshme.

4. Kombinimi i të tria synimeve të tezave Basha në një operacion të vetëm

Në këtë mënyrë do të kombinohej edhe ndarja e të ardhurave sipas tezës Basha nr. 2, edhe eliminimi i inspektimeve të dyfishta tatimore sipas tezës Basha nr. 1, duke siguruar efekte të fuqishme nxitëse për rritjen e shkallës së motivimit vendor, për performancë më të lartë fiskale, si dhe duke i dhënë kuptim ngritjes dhe fuqizimit të administratës vendore fiskale, pra duke mundësuar edhe synimet e tezës Basha nr. 3.

Në fakt, përmes kësaj zgjidhjeje, administrata tatimore vendore do të ishte e interesuar dhe nën presion pozitiv që të rriste të ardhurat e të reduktonte evazioni fiskal në këtë brez të bizneseve, gjë që njëkohësisht kënaq edhe një interes kombëtar për uljen e evazionit dhe rritjen e të ardhurave publike në tërësi. Njëkohësisht, administrata tatimore qendrore do të fokusohej në bizneset e tjera që kryejnë volum të madh qarkullimi, por janë në numër të vogël, duke mundësuar fokusimin dhe pra edhe rritjen e eficiencës dhe efektivitetit administrativ tatimor qendror.

Ajo çka mbetet është miradministrimi i kufirit ndarës, ku në nivelin e sotëm prej 8 milionë lekësh xhiro në vit gjenden një numër shumë i madh biznesesh, ndërsa rrotull vlerave 15 apo 20 milionë janë një numër mjaft më i vogël, për rrjedhojë edhe administrimi i kësaj vije ndarëse përmes bashkëpunimit mes dy administratave bëhet mjaft më i lehtë.

5. Ndarje e kompetencës inspektuese në terren, por një sistem integral elektronik vetëdeklarimi tatimor dhe derdhjeje të kontributeve

Rikujtoj se këtu bëj fjalë vetëm për ndarjen e kompetencës inspektuese, pasi sistemi i vetëdeklarimit të tatimeve dhe derdhjes së tyre nga tatimpaguesit mund të jetë integral përmes sistemeve elektronike. Gjithashtu, do të duhet të ruhet e drejta e administratës tatimore qendrore të ndërmerrte, bazuar në vlerësimin e riskut, misione inspektimi edhe nën kufirin e paracaktuar të ndarjes së kompetencës inspektuese me administratën vendore, natyrisht si përjashtim nga rregulli. Po kështu, kufiri i aplikimit të TVSH-së mund të jetë ai që është sot apo të ndryshohet, pavarësisht kufirit ndarës të kompetencës inspektuese, ashtu si sot ky kufi i aplikimit të TVSH-së është i pavarur nga kufiri përcaktues i biznesit të vogël.

VII. PERFUNDIM

Si përfundim, mendoj se është vendi që të nisë një diskutim i thelluar, profesional dhe jopartizan i gjetjes së zgjidhjes së duhur të shqetësimeve të drejta të sotme, por që nuk shkaktohen nga modeli aktual dhe mund të zgjidhen përmes plotësimit dhe zgjerimit të këtij modeli. Shanset për konvergjencë a konsensus janë të mëdha, pasi ekziston zgjidhja nga e cila disa fitojnë dhe askush nuk humbet, siç është edhe fryma e tri tezave Basha.

Ndërkaq, një tjetër çështje që meriton të fillojë të diskutohet me frymë konstruktive, është edhe rindarja territoriale e administrative që krijon premisa për eficiencë më të lartë për shkak të rritjes së madhësisë së njësive të reja vendore, por për këtë nuk ka vend për nxitim dhe një ndarje e re mund të ideohej në dy-tre vitet e ardhshme për t’u bërë e zbatueshme në vitin 2019, ndaj po e prek këtë temë veç për kujtesë pa e zhvilluar më tej.